Page 231 - Sanat Tarihi -12

GELENEKSEL SANATLARIMIZ 7.
ÜNİTE

Selçuklular Dönemi Tezhip Sanatı

12. yüzyılda gelişmeye başlayan Selçuklu tezhibi Rumî üslubun
yanında, geometrik biçimlere de yer vererek 13.yüzyıl sonlarında en güzel
örneklerini vermiştir. Bu devir tezhibinin en iyi örnekleri Konya Mevlâna
Müzesinde sergilenen Divan-ı Kebir ve Mesnevi adlı eserlerde görülmektedir.

Osmanlılar Dönemi Tezhip Sanatı

Selçuklu Devri tezhibini, klasik Türk tezhibinin başlangıcı sayılan
Osmanlı tezhibi takip etmektedir. Osmanlılara ait bilinen ilk tezhip örneği,
Sultan II. Murat adına hazırlanmış olan bir musiki nazariyat kitabındaki
süslemelerdir. 15. yüzyılın en meşhur Türk müzehhibi 1436’da Tevarihü’l
Ervah adlı tıp kitabını tezhip eden Aksaraylı Ahmed bin Mahmud’dur. Klasik
Türk tezhip üslubu Fatih Dönemi’nde olgunlaşmıştır. Fatih Dönemi’nin
nakkaşbaşısı Baba Nakkaş bu devrin tanınmış müzehhiblerindendir.

II. Bayezid Dönemi, Osmanlılarda
tezhip sanatının en parlak devrinin başlan-
gıcıdır. Bu dönem tezhiblerinde yeni
motiflerin yanında renklerin daha dengeli
Görsel 7.38
ve uyumlu kullanıldığı, süslemede altına Muhibbi Divanı, Kara Mehmed
daha geniş yer verildiği görülür. Feyzul-
lah Nakkaş, Hasan bin Abdullah, Hasan
bin Mehmed, Melek Ahmet Tebrizi döne-
min önemli tezhip ustalarıdır. Kanuni
Sultan Süleyman Dönemi’nde klasik
Osmanlı-Türk tezhibi en olgun ve parlak
devrini yaşamıştır. Fatih Dönemi’ndeki
kobalt mavi zeminin yerini koyu lacivert,
pembe ve kırmızının yerini koyu kırmızı
alır. Çizgiler daha ince, motifler daha
Görsel 7.39 zengindir. Bu devrin en büyük üstadı
18. yy. Şükufe tarzı tezhip örneği olan Kara Memi lakabı ile bilinen Kara
Mehmed, Kanuni Sultan Süleyman’ın Muhibbî Divanı’nı tezhip etmiştir
(Görsel 7.38). 16. yüzyılın tanınmış bir müzehhibi de 1547 tarihli Kur’an-ı
Kerim’i tezhipleyen Muhammed bin İlyas’tır. 17. yüzyıl da matbu eser-
lerin artması el yazması eserleri gittikçe azaltmıştır. Buna rağmen tezhip
sanatında klasik üslup özelliğini kısmen devam ettirmiştir. 18. yüzyılda III.
Ahmet Dönemi’nde tezhip sanatı yeniden canlanmıştır (Görsel 7.39).
Klasik motifler ile kurulan kompozisyonların yanı sıra, Batı etkisiyle
Osmalı sanatına giren naturalist çiçek buketleri, kıvrık iri yapraklar tezhip
sanatını zenginleştirmiştir. Devrin başlıca müzehhibleri Yusuf Mısrî,
Bursalı Hazerfen ve Ali Üsküdari’dir. 18. yüzyıl sonlarına doğru Rönesans
ve Barok kıvrımları, Türk tezhibinde taklit edilmeye başlanmış, bunun
sonucu olarak Türk tezhibi orijinalliğini kaybetmiştir. Cumhuriyet Döne-
Görsel 7.40
mi’nde Prof. Dr. Süheyl Ünver ve yetiştirdiği talebeler klasik üsluba Cumhuriyet Dönemi tezhip örneği,
dönmüş ve çok değerli eserler meydana getirmişlerdir (Görsel 7.40). Süheyl Ünver

231