Page 234 - Sanat Tarihi -12
P. 234
7. GELENEKSEL SANATLARIMIZ
ÜNİTE
7.1.5. Diğer Sanatlar
Türk Ağaç Oyma - Kakma Sanatının Tarihsel Gelişimi
Ağaç oymacılığının bir sanat hâline gelmesi, yapılarda
kullanılan ahşap mimari elemanlarının süslenmesi isteğin-
den doğmuştur. Bu sebeple Türk ve İslam sanatı içerisinde
ahşap sütunlar, başlıklar, kapı, pencere ve dolap kapakları ile
tavanlarda ağaç oymacılığı yoğun olarak kullanılmıştır. Mimarinin
dışında minber, kürsü, rahle, Kur’an ve cüz mahfazalarında da ağaç
Görsel 7.44 oymacılığı yaygındır. Ağaç oyma tekniğinde ucu keskin bir kalemle,
Ahşap üstüne bakır, pirinç ağaç yüzeyi oyularak bezeme tamamen kabartma olarak ortaya
ve sedef kakmalı masa,
Dolmabahçe Sarayı çıkarılmaktadır.
Kakma tekniğinde, desenler perdahlanmış ağaç yada diğer
malzemelerin yüzeyine ince bir kalemle çizilir, sedef ve fil dişi
parçaların yerleştirilmesi için yuvalar oyularak açılır. Kakma
işlerinde ilave parçalar esas zeminden cins ve renk bakımından
ayrılmakta böylece birbirine zıt, dekoratif şekiller ortaya çıkmaktadır
(Görsel 7.44). Kakma tekniğinde kullanılan sedef ve fil dişi malzemeler
çoğunlukla sarayların ve kasırların kapı, pencere, dolap kapakları ve bazı
mobilyalarında kullanılmıştır.
Selçuklular Dönemi’nde Ağaç Oyma Sanatı
Türklerin İslamiyet’i kabul etmelerinden sonra oyma sanatı daha çok
Türkistan’da gelişmiştir. Selçuklu sanatında ağaç işçiliğinin önemli bir yeri
vardır. Büyük Selçuklu Devleti’nin hakim olduğu ülkelerde meydana getir-
dikleri mimari eserlerin süslenmesinde oyma işçiliğinden yoğun olarak
yararlanılmıştır. İslam medeniyetinin izlerini taşıyan bu eserler arasında
kapı, pencere, dolap kapakları, minberler, kürsüler ve rahleler sayılabilir.
Selçuklu ağaç işleri oyma ve şebekeli oyma teknikleri ile yapılmıştır. Bunlar
dinî yapılar için hazırlanmış olduğundan bezemede geometrik ve bitkisel
elemanlar ön plandadır. Selçuklu ağaç işçiliğinin en önemli ve en eski eseri
Konya Alaaddin Camii’nin 1155 tarihli minberidir (Görsel 7.45, 7.46).
Görsel 7.45 , 7.46 Ahlatlı Hacı Mengim Berti adlı ustanın eseri olan minberin kapısı üzerinde
Alaaddin Camii minberi ve detayı Sultan Mesud adına yazılmış kûfi bir kitabe bulunmaktadır. Bu devre ait eserler
arasında Manisa Ulu Camii minberi,
Birgi’de Aydınoğlu Mehmet Bey Camii
pencere kanatları, Karaman İbrahim Bey
İmareti pencere kanatları, Keykavus Rahlesi
ve Ankara Etnografya Müzesinde sergilen-
mekte olan Selçuklu Dönemi ağaç oyma
koleksiyonları sayılabilir. Selçukluların ağaç
işçiliğindeki motif ve teknikleri Osmanlı
Dönemi ağaç oymalarına kaynaklık etmiştir.
Bunlar, Osmanlı Dönemi’nde yeni teknik-
lerle daha da geliştirilmiştir.
234
