Page 233 - Sanat Tarihi -12

GELENEKSEL SANATLARIMIZ 7.
ÜNİTE

Ebru sanatının nerede ve ne zaman başladığı tam olarak bilinmemekle
birlikte 8. yüzyılda Orta Asya’da ortaya çıktığı, İpek Yolu’yla önce İran’a
oradan da Anadolu topraklarına geçtiği kabul edilmektedir. Topkapı Sarayı’nda
bulunan Arifî’nin 1539 tarihli “Guy-i Çevgan” adlı eserindeki ebrular, Heratlı
Mir Ali’nin İstanbul Üniversitesi Kütüphanesinde bulunan 1539 tarihli iki
kıtasının bulunduğu ebrular, Maliki Deylemi’ye ait bir kıtanın yazıldığı 1554
tarihli ebru, Fuzûlî’nin “Hadikatü’s-Süeda” (Mutluluklar Bahçesi) isimli
eserinin kopyasında kullanılmış olan ebrular bugüne kadar tespit edilen en eski
ebrulardır. İlk üç ebrunun sanatçısı bilinmemektedir. 1595 yılında yazılmış
sonuncu eserin ebrularını ise Şebek Mehmet Efendi yapmıştır.

16. yüzyılın sonlarında İstanbul’a gelen Avrupalı seyyahlar, ebru
sanatını kendi ülkelerine götürmüşlerdir. Çiçekli ve akkase formlarının
20. yüzyılın başlarından itibaren gelişmeye başlaması ve modern resim
anlayışındaki soyut resim zevkinin gelişmesi ebruyu kitap ve yazı albümle-
rinden duvarlara taşıyarak, plastik sanat kimliği kazandırmıştır. Türk ebru
sanatının bilinen ilk ustalarından biri olan Hatib Mehmet Efendi, Ayasofya
Camii’nin hatibi olmasından dolayı “Hatip” diye anılmıştır. Hatip adıyla
bilinen ebru tekniğini oluşturan sanatçı, 1773’te evinde çıkan yangında
eserlerini kurtarmak isterken kendisi de yanarak vefat etmiştir.

Görsel 7.43
Hat ve ebru, Necmettin Okyay
Türk ebru sanatının en önemli sanatçılarından biri de Necmettin
Okyay’dır. Aynı zamanda hattat olan ve ebru sanatına çiçekli ebruyu
kazandıran Necmettin Okyay, daha önce kimsenin denemediği yazılı ebru
çalışmalarıyla ön plana çıkmıştır (Görsel 7.43). Çiçekli ve yazılı ebruya
bunun için Necmettin Ebrusu denilmektedir. Sanatçı 1916-1948 yılları
arasında Medresetü’l-Hattatinde ve Devlet Güzel Sanatlar Akademisinde
öğretmenlik yapmıştır. Mustafa Düzgünman (1920-1990) ise Türk ebru
sanatının diğer büyük ustalarındandır. Klasik Türk ebruculuğunu,
zamanımıza kadar, hiç bozulmadan taşıyarak bu sanatın yurdumuzda ve
dünyada tanınması ve gelişmesine büyük katkıda bulunmuştur. Aynı zaman-
da birbirinden değerli ebru sanatçıları yetiştirerek bu sanatımızın unutul-
masını da önlemiştir. Çiçekli ebru ailesine papatyayı kazandıran sanatçı,
hocası Necmettin Okyay’ın bulduğu çiçekli ebruyu geliştirerek bugünkü
durumuna getirmiştir.

233