Page 226 - Sanat Tarihi -12

7. GELENEKSEL SANATLARIMIZ
ÜNİTE

Selçuklu Dönemi Minyatür Sanatı

Selçuklular Dönemi’nde Nakışhane ve Nigarhane denilen resim okulla-
rının kurulmasıyla minyatür, ulusal sanat niteliği kazanmıştır. Türkleşen
Anadolu’da minyatür sanatının gelişmesinde Selçuklu emirlerinin desteği de
son derece önemlidir. 10. yüzyıl bilginlerinden El-Sufi’nin yazdığı Suvar
el-Kevakıb el-Sabita isimli astronomi kitabının 1135’te yapılan resimli
kopyası, Artuklular Dönemi’nde hazırlanan resimli eserlerin önemli
örneklerindendir. Eserde insan, hayvan ve cansız nesnelerle simgeleştirilen
yıldızların ve burçların, yüzeysel çizgi üslubuyla renklendirilmeden çizilen
tasvirleri vardır.

12. yüzyılın ikinci yarısında Artukluların hizmetine giren mühendis
Ebü’l-İzz el-Cezeri, teknik buluşlarını El Hıyel el-Hendesiye (Otomato)
isimli kitapta toplamıştır (Görsel 7.22). El-Cezeri, temeli Arşimet ve sonrası
Görsel 7.22
El Hıyel el-Hendesiye’den (Otomato) bir minyatür, bilginlerin buluşlarına dayanan eserinde suyun ve dişlilerin hareketiyle
Topkapı Sarayı Müzesi çalışan aletlerin bütününü ve parçalarını ayrıntılı ve renkli olarak çizmiştir.

Anadolulu Hekim Dioskorides tarafından yazılmış olan Materia
Medica adlı botanik ve zooloji kitabı 12. yüzyılda Silvan’da Artuklu Emiri
Necmeddin Alpi için Kitab El-Haşaiş adıyla Süryaniceden Arapçaya çevril-
miştir. Anadolu Türk minyatür sanatının bilinen en eski örneklerinden biri
olan eserde 600’den fazla bitki ve 200’den fazla hayvan tasviri yanında
insan figürlerine de yer verilmiştir.

Görsel 7.23
Varka ve
Gülşah’dan
bir minyatür
Topkapı Sarayı
Müzesi

13. yüzyılda kültürel zenginliğin yoğun olduğu Konya’da resim-
lendiği düşünülen Varka ve Gülşah Mesnevisi Selçuklu Dönemi
minyatür sanatının başyapıtıdır (Görsel 7.23). Şair Ayyuki
tarafından 11. yüzyılda Farsça yazılarak Gazneli Sultan
Mahmud’a sunulan eserin konusu, Varka ile Gülşah arasında
geçen hazin aşk öyküsüdür. Eserin konusunu oluşturan öykü
13. yüzyıl başlarında Nakkaş Abdülmümin bin Muhammed
tarafından 71 resimle yatay ve dar alanda tasarlanarak bir film
şeridi gibi gözler önüne serilmiştir. Yine 13. yüzyıl
başlarında yazılmış olan Kelile ve Dimne adlı iki
Görsel 7.24 çakalın başından geçenlerin anlatıldığı kitaptaki minyatürler, Selçuklu
Kelile ve Dimne’den bir minyatür Dönemi’nin önemli eserlerindendir (Görsel 7.24). Eserin bir kopyası
günümüzde Topkapı Sarayı Müzesi Kitaplığındadır.

226