Page 221 - Sanat Tarihi -12

GELENEKSEL SANATLARIMIZ 7.
ÜNİTE

Madalyonların yıldız şeklini almasıyla Yıldızlı Uşak halıları meydana
gelmiştir (Görsel 7.6). Yıldızlı Uşak halıları orta boy halılardır. Dört metre-
den daha uzun olanları pek azdır. Bu halılar, daima kırmızı zemin üzerine
lacivert yıldızlar ve küçük baklavalardan oluşan bir kompozisyona sahiptir.
Uşak halıları 16. yüzyıldan 18. yüzyıl sonuna kadar uzun bir süre Anadolu
halılarının ikinci parlak devrini meydana getirmiştir.

Beyaz zeminli Uşak halılarından bir grup, Kuşlu halılar adıyla tanınmak-
tadır. Örneği meydana getiren şekillerin ilk bakışta kuşu andırması yüzünden
bu ismi almıştır.

Osmanlı Saray Halıları: 16.yüzyılın ikinci yarısında yaprak ve çiçek
dekorlu saray halıları ortaya çıkmıştır (Görsel 7.7). Geleneksel Türk
halılarından farklı olarak Osmanlı saray halıları, Sine düğümü ile Görsel 7.6
yapılmıştır. Bunun nedeni zengin bitkisel motiflerin bu teknikle daha Yıldızlı Uşak halısı
kolay işlenebilmesidir. Düğümleri yün ve pamuktan olan bu halılarda, ipek
düğüm kullanılmamaktadır. Osmanlı saray halılarında kesintisiz, tek parça
zemin deseni esastır. Madalyon motifi ikinci derecede önemlidir. Bu
dönemde halılar, Osmanlı saray üslubunu oluşturan saray nakkaşlarının
çizdikleri desenlere göre yapılmıştır. Bu halılar 18.yüzyıla kadar tutarlı bir
üslupla yapılmış, daha sonra inceliklerini yitirmelerine rağmen 19. yüz-
yılda da varlıklarını sürdürmüştür.

Görsel 7.7
Osmanlı Saray
halısı

Türk halı sanatı içinde önemli bir yeri olan seccadelerin ilk örnekleri
15.yüzyılda görülmektedir. İlk seccadelerde mihrap nişi yan yana sıralan-
maktadır. Bu seccadelerin en görkemli örnekleri olan 16. yüzyıl Uşak
seccadelerinde ise mihrap nişi daha kıvrımlıdır. Nişin tepesine bir kandil
motifi konulmuş, ayakların basacağı yerler belirtilmiştir (Görsel 7.8).
Mihrap nişi köşelerinde ve kenar şeritlerinde saray seccadelerinden gelen
lale, sümbül ve karanfil gibi bitkisel motifler, çiçek açmış bahar dalları
yer almaktadır. 17. yüzyıldan itibaren Uşak seccadelerinin yerini alan
Gördes seccadelerinde kandil motifi yerini ibrik ya da çiçek demetine
bırakmıştır. Zaman içinde kullanılan renk tonları ve desenlerin farklı-
laşmasıyla Kula, Lâdik, Milas, Bergama ve Konya seccadeleri Türk halı
Görsel 7.8
sanatı içinde önemli bir yere sahip olmuştur. Kandil Motii Uşak seccadesi

221