Page 223 - Sanat Tarihi -12

GELENEKSEL SANATLARIMIZ 7.
ÜNİTE

Osmanlı Dönemi Çini Sanatı

Selçuklular Dönemi’nde çini üretim merkezi olan Konya’nın yerini,
15.yüzyıldan itibaren başta İznik olmak üzere Kütahya, Bursa ve İstanbul
gibi merkezler almıştır. Bursa Yeşil Camii ve Yeşil Türbe ile başlayan
Osmanlı çini sanatı, farklı renkteki sırların birbirine karıştırılmadan aynı
yüzeyde kullanıldığı renkli sır tekniği ile mozaik çini tekniğini
birleştirmiştir. (Görsel 7.12, 7.13). Erken Dönem Osmanlı çini sanatında
görülen bir diğer yenilik sıraltı tekniğinde mavi-beyaz çini üretimidir.
Bursa Yeşil Külliye’de sırlı tuğlalar, çini mozaik tekniği ile beraber
kullanımlarıyla dikkat çekerken İznik Yeşil Camii minaresinin sırlı tuğla
bezemeleri dönemin güzel örneklerindendir. 1436’da Edirne’de yapılan
Muradiye Camii’nde geleneksel çini süslemelerinin yanında yeni çini Görsel 7.12
teknikleri de uygulanmıştır (Görsel 7.14). Çini mozaik tekniğinin uygu- Yeşil Camii mihrabı, Bursa
landığı son mimari örnek Fatih Sultan Mehmet’in Topkapı Sarayı içinde
inşa ettirdiği Çinili Köşk’tür. Renkli sır tekniğinin İstanbul’daki son örneği
ise 1548 tarihli Şehzade Mehmet Türbesi’dir.

16. yüzyılın ilk yarısından itibaren sıraltı tekniğinin uygulandığı
iç ve dış mekânlarda çoğunlukla İznik’te üretilen çinilerin kullanıldığı
görülmektedir. Bu tarihten itibaren yüzyılı aşkın bir süre İznik, Osmanlının
en önemli çini ve seramik merkezi olmuştur. Sert ve kaliteli beyaz hamur,
pürüzsüz bir yüzey, şeffaf ve kırmızı sır 16. yüzyılın ikinci yarısında İznik
seramiklerinin karakteristik özelliği olmuştur (Görsel 7.15).

16. yüzyılın ortalarından itibaren renkli sır tekniği terk edilmiş, çinici-
likte sıraltı tekniği hâkim olmuştur. Çini sanatında renk ve motif özellikle-
rinin ön plana çıktığı bu dönemin en
büyük yeniliklerinden biri de çinide
parlak mercan kırmızısının kullanıl-
maya başlanmasıdır. Firuze, mavi, yeşil, Görsel 7.13
kırmızı, açık lacivert, beyaz ve bazen Yeşil Türbe’deki Çelebi Mehmet sandukası,
görülen siyahla birlikte yedi rengin sır altına Bursa
uygulanması ileri bir aşamadır. Kullanılan
renk ve tekniğin değişimine paralel olarak
motiflerde de çeşitlilik görülmektedir. Lale,
sümbül, karanfil, narçiçeği, şakayık, erik
ve kiraz dalları ile hançer gibi
kıvrılan iri yapraklar en sık kullanılan
motiflerdir. Osmanlı İmparatorluğu’nun
gerileme döneminde İznik çinilerinde
üretim giderek kalitesini yitirmiş,
üretim 18. yüzyılda tamamen sona
ermiştir.

Görsel 7.15
16. yy. İznik seramik
örneği Görsel 7.14
Muradiye Camii çinileri, Edirne

223