Page 224 - Sanat Tarihi -12

7. GELENEKSEL SANATLARIMIZ
ÜNİTE

İznik atölyelerinin gerilemesiyle birlikte, eski bir seramik üretim merkezi
olan Kütahya’ya çini sipariş edilmeye başlanmıştır. Kütahya çinilerinde
hamur farklılığının yanısıra, desenlerde üslup farklılıkları dikkat çekmek-
tedir. İznik çinilerinin görkeminden uzak olmakla birlikte, sarı renk
tonlarının belirginleştiği bu çiniler, Üsküdar Yeni Valide Camii, Kütahya
Hisarbey Camii ve Topkapı Sarayı’nda çok fazla kullanılmıştır.

Çiniler dışında aynı dönemde üretilen seramikler de gerek form gerek renk
kullanımı açısından İznik seramiklerinden farklıdır. Kütahya seramiklerinde
beyaz çamur ve sıraltı tekniği benimsenmiştir. 18. yüzyılda Kütahya’da üretilen
seramiklerde yeşil, kobalt, turkuaz ve kırmızının yanısıra
sarı ve mor gibi renkler de kullanılmıştır (Görsel 7.16). Beyaz
ya da krem renkli, beyaz astarlı, çoğunlukla şeffaf sırlı bu
seramiklerde; stilize edilmiş bitkisel motifler, insan ve hayvan
figürleri, dinsel yazılar tasvir edilmiştir. Üretilen formlar ise
küçük tabaklar, fincanlar, mataralar, gülabdanlar, yüzey karoları
ve askı toplarıdır. Sadece renk ve desen bakımından değil, form
bakımından da etkileyici bir zarafete sahip olan Kütahya çini
ve seramik üslubu Türk seramik sanatının yarattığı son
orijinal üslup olarak kabul edilmektedir. 19. yüzyıla
gelindiğinde, gerek yapı etkinliğinin giderek azalması
gerek hamur ve bezeme açısından kalitenin düşmesi
sonucunda Kütahya çiniciliği de gerilemeye baş-
lamıştır. Yüzyılın sonunda ise neredeyse tamamen
yok olmuştur.
Görsel 7.16
Kütahya seramik örneği Çanakkale seramikleri, gerek üslup, gerek Görsel 7.17
desen ve renk açısından Türk seramik sanatına 17. yy. Çanakkale seramik örneği
büyük yenilikler getirmiştir (Görsel 7.17). Kaba kırmızı, ender olarak da
bej hamurlu, sıraltı tekniğiyle bezeli Çanakkale seramikleri ilginç desen-
leriyle dikkat çekmektedir. 17. yüzyılın sonlarından 20. yüzyılın ilk
çeyreğine kadar İznik ve Kütahya seramiklerinden oldukça farklı biçim ve
sırlama anlayışlarıyla çeşitli özgün örnekler ortaya konulmuştur. Çanak-
kale seramiklerinin önemli bir özelliği de ürün çeşitliliğidir. Küp, ibrik,
testi, vazo, şekerlik, saksı, mangal, çömlek, tabak, matara, şamdan,
Görsel 7.18 şerbet bardakları (Görsel 7.18), lamba, hokka, demlik, hayvan veya
19. yy. Osmanlı bağa - gümüş insan biçimli dekoratif ürünler gibi çok çeşitli seramikler
şerbet bardakları
yapılmıştır.

1892’de Sultan II.Abdülhamit’in isteği üzerine,
Yıldız Sarayı’nın bahçesinde açılan porselen
imalathanesinde ay-yıldız damgalı porselenler
hem sarayın ihtiyaçlarını karşılamak hem de
yabancı elçi ve hükümdarlara seçkin
armağanlar vermek amacıyla üretilmiştir.
Son derece dekoratif parçalar, tabaklar,
vazolar, levhalar çoğunlukla büyüleyici İstanbul
manzaralarıyla süslenmiştir.

224