Page 46 - Sanat Tarihi -12

2. TARİH ÖNCESİNDE ANADOLU’DA YAŞAM
ÜNİTE

ÇAYÖNÜ

Anadolu’da Neolitik Çağ’ın başlarında kurulan köylerin günümüze
kadar bulunan en eskisi Diyarbakır yakınlarındaki Çayönü Tepesi’ndeki
höyüktür. Kazılar sonucu gün ışığına çıkan mimari, ilk üretim aşamasın-
daki bir köy yapılaşması için olağanüstü boyutlardadır. Çayönü’ndeki
yerleşme düzeninde kutsal yapılar, konutlar ve aletlerin yapıldığı atölyeler
birbirlerinden ayrı alanlara yapılmıştır. MÖ 7250-6750 yılları arasına
tarihlenen Diyarbakır Çayönü yerleşmesinde gerçekleştirilen kazılarda,
ortasında bir meydan ve onun çevresinde ızgara ve hücre planlı altyapıya
ve dikdörtgen plana sahip evler bulunmuştur. Taş temel üzerine kerpiç
duvarlı ve düz damlı olan bu evlerden başka dikdörtgen anıtsal yapılar
ortaya çıkarılmıştır. Dinî yapıların konutlardan ayrı olarak, farklı boyut-
larda ve özel işçilikle yapıldıkları görülmektedir.

Görsel 2.36
Buğday öğütme taşı,
Çayönü

Anadolu’nun en eski çiftçileri olan Çayönü sakinleri buğday üretimi
başta olmak üzere tarımda oldukça gelişmiştir. Obsidiyenden yapılan
geometrik yapıdaki kesiciler, genellikle kemikten yapılmış saplara takılar-
ak oluşturulan bir çeşit orak, öğütme taşları ve tokmak gibi aletler tarımsal
üretim ve hasatta kullanılmıştır. Çayönü buluntuları arasında yüzeyleri
parlatılmış çok sayıda taş, kemik ve boncuk takılarla, çakmak taşı ve
obsidiyenden yapılmış delici, kazıyıcı küçük keskiler, öğütme taşları
vardır (Görsel 2.35, 2.36). Çayönü halkı, madeni de ilk kez kullanan Neoli-
tik Çağ köylüsüdür. Çevrede bol miktarda bulunan bakırı döverek işlemiş
ve çeşitli süs eşyaları yapmışlardır. Höyükte Neolitik Çağ’a ait dövme
tekniği ile bakırdan yapılmış iğneler, kürecikler, boncuklar, kilden
yapılmış kadın heykelcikleri de bulunmuştur. Güneydoğu ve Orta Anado-
lu’da yaklaşık MÖ 7000’lerde yapılan ilk çanak çömleklerin elle şekillen-
dirildiğini, MÖ 4000’lerde ise seri üretimin yapılmasını sağlayan çöm-
Görsel 2.35 lekçi çarkının kullanılmaya başlandığını Çayönü’nde bulunan çok sayıda
Buğday öğütme aşamaları (temsili resim) çanak çömlek göstermektedir.

46