Page 93 - Sanat Tarihi -12

İLK ÇAĞ’DA DOĞU AKDENİZ HAVZASI UYGARLIKLARI VE BİZANS 3.
ÜNİTE

Arkaik Dönem’de anıtsal tapınaklar yapılmaya başlanmış ve tapınak-
ların friz, metop, alınlık ve akroter gibi mimari unsurları, figürlü kabartma-
larla süslenmiştir. Tapınaklar belli nizamlara göre inşa edilmiş olup
tapınakların hangi nizamda yapıldığı cephe düzeni ve sütun başlıklarından
anlaşılmaktadır. Bunlar ortaya çıkış tarihlerine göre ilk olarak Yunani-
stan’da görülen Dor, Batı Anadolu kökenli olduğu kabul edilen İyon ve
diğerlerinden daha sonra ortaya çıkan Korint nizamıdır.

Korniş
Friz Arşitrav Boss
Triglif Volüt

Abaküs Rozet
Arşitrav Akantus
Metop Volüt
yaprağı

Taban Kaide

aa
Dor nizamı, MÖ 7 - 5. yy. da Yunanistan, İyon Nizamı, MÖ 6 - 4. yy. da İyonya olarak Korint Nizamı, MÖ 5. yy. da İyon nizamının
Güney İtalya, Sicilya ve Anadolu’daki tapı- adlandırılan Batı Anadolu kıyıları ve Ege çok az değişmiş bir şeklidir. Dor ve İyon
naklarda görülmektedir. Tapınağın alt döşeme adalarında daha yaygın olarak benimsen- nizamının görüldüğü her bölgede görülmek-
tabanına, çoğunlukla üç basamaklı merdi- miştir. Daha ince ve zarif olan İyon nizamın- tedir. Tek fark sütun başlıklarında görülür.
venle çıkılır. Kaidesi olmayan sütunlar da, tapınaklar basamaklı bir zemin üzerinde Volüt başlık yerine akant (kenger) yaprakları
doğrudan döşeme tabanına oturtulmuştur. bulunur. Gövdeleri ince, uzun ve yivlerle ile donanmış sütun başlıkları kullanılmıştır.
Silindirik taş parçasından meydana getirilen süslü İyon sütunları döşeme düzeyine Bazı Yunan tapınaklarında Korint ve İyon
sütun gövdeleri, üzerlerindeki sade başlık- yerleştirilen kaideler üzerine oturtulmuş- sütun başlıkları birleştirilerek karma başlıklar
larla çatıya bağlanmıştır. Sütunlar belli bir tur. Önden bakıldığında sütun başlık- larının kullanılmıştır. Bu tapınaklarda sütunların ye-
oran içinde aşağıdan yukarıya doğru gittikçe iki yanında volüt adı verilen helezonik iki rine kadın heykellerinin kullanıldığı görülür.
incelir. Sütun başlıkları birbirine baştaban kıvrımın arasında zarif bezemeler vardır.
arşıtrav dediğimiz düz taş bloklarla bağlan- Arşitrav tek bloktan, dışa taşkın olarak
mıştır. Bunun üzerinde aralıklı olarak sıra- yapılmış iki veya üç katlıdır. Abaküs daha
lanmış, üç düşey yivden meydana gelen ve incedir. Frizin üstünde süslü ikinci bir friz
triglif denilen bir friz uzanmaktadır. Frizin daha bulunur. İyon tapınakları Dor nizamın-
üzerinde uzanan korniş, yapının saçak göre- daki tapınaklara göre daha ince ve yüksektir.
vini yüklenmiştir. Kornişin desteklediği çatı,
tapınağın iki cephesinde üçgen birer alınlık
meydana getirecek şekilde meyilli olarak
yapılmıştır. Alınlıklar çoğu kere kabartmalar-
la doldurulduğu gibi, tepe ve köşelerine
heykeller de kondurulmuştur.

Tablo 3.2. Dor, İyon ve Korint nizamlarının karşılaştırılması

93