Page 23 - Sosyoloji 1 | 2.Ünite

Toplumsal Yapı ve Toplumsal İlişkiler 2. ÜNİTE

Okuma Parçası

Aşağıdaki metinleri okuyarak soruları cevaplayınız.

ZİMBARDO DENEYİ TOPLUMSAL ROL
Zimbardo Deneyi’nde psikolojik ve sosyal yönden Rol, sosyolojide çok sık kullanılan dinamik bir
dengeli yirmi dört yüksek lisans öğrencisi rastgele iki kavramdır. Bir grup veya sosyal durum içinde yer alan,
gruba ayrılıyor. On iki tanesine gardiyan rolü verilir- belli bir statü tarafından ifade edilen davranış biçimlerini
ken on iki tanesine mahkûm rolü verilmiştir. İki hafta anlatabilir. Sosyal hayatta mevcut olan her bir statüye ait
sürmesi planlanan deney altıncı günde sonlandırılmak bir dizi davranış beklentisi vardır. Bu beklenti hem o rolü
zorunda kalınmıştır. Denek gardiyanların, denek yapan şahıs için hem de toplum için aynıdır. Tavır kavra-
mahkûmlara yaptıkları eziyet, deneyin daha fazla mı ise inançların, duyguların ve niyetlerin bir karışımı
sürdürülmesine olanak tanımamıştır. Deneyde görül- olarak tanımlanmaktadır. Böylece belirli bir rol, belirli bir
düğü gibi denekler farkında olmadan içine girdikleri statünün tüm kültürel özellikleriyle bütünleşmektedir.
yeni dünya tarafından şekillendirilmeye, bu dünyanın
şartlarına uyum gösterecek şekilde değişmeye de Öte yandan davranış ile rol terimleri arasında bir fark
başlamışlardır. Deney sosyal rollerin davranışları nasıl yoktur. Her ikisi de eş anlamlı olarak belirli bir statüye
etkilediğini göstermiş, çevrenin ve otoritenin sosyal has ve uyulması gereken kurallardan kaynaklanan fiilleri
rolleri oynamada nasıl belirleyici olduğunu ortaya ifade etmektedir. Babalık veya annelik statüsüne ait
koymuştur. davranışlar aynı zamanda bu statülere ait rollerdir.
Toplum tarafından izin verilen ve hoş görülen davranış
Deneyler vasıtasıyla insanların yeni ortamlarda biçimleri bir araya gelerek kurallar (norm) dizisi oluştur-
yeni sosyal rolleri nasıl üstlendiklerine ve bu rollerin maktadır. Böylece fert, sosyal hayat içinde nasıl hareket
bir süre sonra insanı nasıl değiştirdiğine, davranışları- edebileceğini veya bir başka insanın nasıl hareket edece-
na nasıl etki yaptığına dair gündelik yaşama ilişkin ğini bilmekte ve bu şekilde sosyal bir düzenin kurulması
bilgiler elde edilmiştir. ve devamı mümkün olmaktadır.
(Nuri Bilgin, Sosyal Psikolojiye Giriş, s.72-73) (www.felsefe.gen.tr)
1. Yukarıdaki deneyden hareketle toplumsal rollerin davranışlarımızı nasıl etkilediğini söyleyiniz.
2. Toplumsal statülere karşılık gelen sosyal roller bütün toplumlarda aynı şekilde mi yerine getirilir? Tartışınız.
3. Toplumsal rollerin toplumsal yapıyla olan ilişkisini yorumlayınız.

Etkinlik

Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların sonuna “D”, yanlış olanların sonuna “Y” yazınız.

KONTROL TABLOSU CEVAP

Bir insan aynı anda birden fazla statüye sahip olabilir.

Statüler toplumdan topluma değişmez.

Her statü belli kurallara bağlıdır.

Bireyin kendi çabası ile elde ettiği statüler, sonradan kazanılan statülerdir.

Roller, statünün değişken ve hareketli yönüdür.

Statülere bağlı olarak roller zaman içinde değişkenlik göstermez.

Kişilerin sahip olduğu servet miktarı statüyü belirleyen bir ölçüttür.

Biyolojik özellikler statü belirleyicisi olamaz.

77