Page 27 - Sosyoloji 1 | 2.Ünite

Toplumsal Yapı ve Toplumsal İlişkiler 2. ÜNİTE

Toplumsal Değerler

HAZIRLIK SORULARI

1. Türk toplumunu bir arada tutan değerler nelerdir? Örnek veriniz.
2. Toplumdan topluma değişen değerlerle ilgili neler söyleyebilirsiniz? Belirtiniz.

KAVRAMLARIMIZ
Toplumsal Değer, Maddi Değerler, Manevi Değerler, Ulusal Değerler, Evrensel Değerler, Kültürel Kimlik

TOPLUMSAL DEĞERLER

TOPLUMSAL DEĞERLER
Bir toplumda oluşan ortak görüş ya da toplumsal grupta bölge ve sınıftan diğerine farklılık gösterir. Türkiye’nin tarım
bireylerin olumlu tepki verdikleri düşünce ve kuralların uygu- toplumu olduğu dönemlerdeki değerleri ile sanayileşmeyle
lama biçimlerini yansıtan ölçütlere toplumsal değer denir. birlikte ortaya çıkan değerleri arasında da değişiklikler olmuş-
Genellikle beğeniye, ahlak ve inançlara dayanır. İnsan davra- tur. Örneğin Türkiye’nin tarım toplumu olduğu dönemlerde
nışlarının hangilerinin iyi, hangilerinin doğru ve yararlı toplumsal dayanışma çok güçlü iken sanayileşme ve kentleş-
olduğunu gösterir. Değerler, bireyin davranışını değerlendir- meyle birlikte bu değerlere bağlılık zayıflamış, bireyselleşme
mesinde bir ölçüttür ve bireyin davranışlarına yön veren kural- artmıştır. Bu değerlerin zaman içinde değiştiğine bir örnektir.
lar ve kanılar bütünüdür. Toplumsal değerler, toplumların Köy toplumsal grubunda misafirperverlik önemli bir değerken
tarihsel gelişim sürecinde oluşur. Birey toplumsal değerleri, kentte daha zayıf olması değerlerin aynı toplumda bir bölge-
içinde doğduğu toplumda, gruplarda hazır bulur. Değerler, bir den ya da sınıftan diğerine nasıl farklılık gösterdiğine örnektir.
toplumdaki bireyler ve gruplar tarafından benimsenen, değerli
kabul edilen düşünceler, kurallar, uygulamalar ve maddi Toplumsal Değerlerin Temel Özellikleri
unsurlardan oluştuğundan maddi ve manevi niteliklere de Toplumsal değerler, toplumun bütünü ya da toplumsal
sahiptir. Örneğin maddi yapısı dışında ulusal bayraklar bağım- grup üyeleri tarafından bilinir, benimsenir ve bunlara toplu-
sızlığın simgesi olarak manevi bir değere sahiptir. Sosyolojik mun çoğunluğu tarafından uyulur. Örneğin dürüstlük, yurtse-
açıdan değer kavramı nesne ve olguların toplum, toplumsal verlik tüm toplumlarca benimsenen ve uyulan ortak değerler-
grup ve birey açısından taşıdıkları önemi belirleyen nitelikleri- dendir. Toplumsal yapı ve düzenin korunması ve sürdürülme-
ni dile getirir. sinde önemli bir güce sahiptir.
Toplumsal değerler, toplumsal ilişkilerin düzenleyicileri
Toplumsal değerler, toplumsal ilişkilerden doğan davranış arasında yer alır. Bir davranış ya da ilişkinin çoğunlukla
kalıplarına dayanırken toplumsal ilişkilere de yön verir. Çünkü olumlu olarak kabul edilmesi yürürlükteki toplumsal değerler-
toplum, değerler çerçevesinde bazı davranışları onaylar ve le uyum içinde olmasına bağlıdır.
ödüllendirir, bazılarını ise cezalandırır. Satıcı-müşteri, çocuk- Toplumsal değerlerin bir kısmı birçok toplum ya da ulus
anne, öğretmen-öğrenci, amir-memur vb. ilişkiler her toplumda tarafından benimsenebilir. Örneğin 10 Aralık 1948 yılında
geçerli olan değerlere göre düzenlenir. Her birey bir başkasıyla Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilen
ilişki kurarken toplumun kendisine yüklediği bu değerlere göre “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi” ile ortaya konulan değer-
davranır. Büyüklere saygı, küçüklere sevgi gösterilmesi, yalan ler evrensel niteliktedir.
söylenmemesi, insan haklarına saygı duyulması gibi değerler
toplumsal ilişkilere şekil verir. Toplumsal düzenin ve dayanış- Toplumsal Değerlerin Yerine Getirdiği Önemli İşlevler
manın sağlanması bu şekilde gerçekleşir. Toplumsal değerler, Bireyler ya da gruplar tarafından ortak olarak benimsenip
toplumsal yapı ve toplumsal düzenin devamlılığı için çok paylaşıldığı için dayanışmayı güçlendirir.
önemlidir. Aile, din, hukuk, eğitim, ekonomi gibi kurumlar Değerler, toplumda istenilen düşünme ya da davranma
toplumsal değerlerin etkisi altında şekillenir. Bireyler toplum- yollarının belirleyicisidir. Örneğin bir annenin çocuğuna nasıl
sal ilişkilerde kullandığı değerleri, içinde bulunduğu grup ve davranması gerektiği değerler tarafından belirlenmiştir.
kurumlar aracılığı ile öğrenir ve sonraki kuşaklara aktarır. Her Değerler, bireylerin toplumsal rollerini seçmelerinde ve
kurum ve grubun temel değerleri vardır ve bu değerler kurum gerçekleştirmelerinde rehberlik eder.
ya da grubun üyeleri tarafından benimsenir. Eğitim kurumunda Statüler belirlenirken toplumsal değerler etkili olur.
ders çalışmak, saygılı olmak, aile kurumunda anneye babaya Verilmiş statülerin geçerli olduğu bir toplumda köklü bir
saygılı davranmak, hukuk kurumunda adaletli olmayı öğren- aileden olmak yüksek statüde olmayı sağlarken demokratik
mek, bir sendikada eşit işe eşit ücret talep etmek bu değerler değerlerin etkin olduğu toplumlarda elde edilen statüler daha
arasındadır. değerli olarak algılanır.
Toplumsal değerler, bireyin “toplumsal kimliği”ni oluştur-
Değişebilirlik tüm toplum ve kültürlerde çok önemli bir ma sürecinde de bir işleve sahiptir. Toplumsal değerler zorla-
özelliktir. Değer sistemleri kültürden kültüre veya aynı yıcıdır. Bu zorlayıcılık birlikte hareket etme ve ortaklaşa bir
kültürde, zamandan zamana ve hatta aynı toplumda da bir kimliğin oluşmasında rol oynar.

81