Page 39 - Sosyoloji 1 | 2.Ünite

Toplumsal Yapı ve Toplumsal İlişkiler 2. ÜNİTE

Yazılı Olmayan Norm Türleri, Toplumsal Normlar

HAZIRLIK SORULARI

1. Gelenek ve göreneklerin toplumsal yaşama etkileri hakkında neler söyleyebilirsiniz?
2. Yaşadığınız yöreye ait olan âdetler nelerdir? Örnekler veriniz.
3. Toplumsal normların toplumsal değerlerle olan ilişkisini düşününüz.

KAVRAMLARIMIZ

Görenek, Âdet, Gelenek, Örf (Töre), Görgü Kuralları

YAZILI OLMAYAN NORM TÜRLERİ

Örf, âdet, gelenek ve görenekler yazılı olamayan normlar- Giyimde, yemekte temizlik kurallarına önem vermek, konu-
dır. Yazılı olmayan normların her birinin yaptırımı faklıdır. şan kişinin sözünün kesmemek örnektir.

Görenekler: Bireylerin birbirlerinden görerek yaptıkları, Gelenekler: Çok uzun süre geçerli olan âdetlerin, toplumu
tekrarlar sonucunda oluşan ve yaptırım gücü oldukça zayıf diğer toplumlardan ayıran temel bir özellik hâline gelmesiyle
olan tutum ve davranış örnekleridir. Görenekler alışkanlıklar- ortaya çıkar. Bir toplumda, bir toplulukta eskiden kalmış
dan ortaya çıkar ve yayılır. olmaları dolayısıyla saygın tutulup kuşaktan kuşağa iletilen,
yaptırım gücü olan kültürel kalıntılar, alışkanlıklar, bilgi ve
Âdetler: Göreneklerin yaygınlaşması ve kalıcı davranış- davranışlardır. Türkiye’de yağlı güreş, İspanya’da boğa güreşi,
lara dönüşmesi ile oluşur. Göreneklere göre yaptırımı daha Fransa'da erkeklerin kadınların elini öpmesi birer gelenektir.
etkilidir. Âdetler evlenme törenlerinde, komşuluk ilişkilerin-
de daha belirgin olarak ortaya çıkar. Bayram kartı gönder- Örfler (töreler): Bireyin yaşamında kendini uymaya zorun-
mek, özel günleri kutlamak, düğünlerde ziyafet vermek bu lu hissettiği bazen yasalardan da etkili olan kurallardır. Örflerin
tür âdetlere örnektir. yaptırımı âdet, gelenek ve göreneklerle karşılaştırıldığında daha
ağırdır ve hatta hor görülme ya da toplumdan dışlanmaya kadar
Görgü Kuralları: Bir toplumu oluşturan bireyler arasında varır. Örneğin bazı yörelerde yasalara karşın sürdürülen kan
yıllarca uygulanan, yaşamı kolaylaştırma ve toplumda yaşayan davası, namus davası, başlık parası gibi törelerin bireyler
kişiler arasındaki ilişkileri düzenleme işlevine sahip saygı ve üzerindeki etkisi büyüktür. Ayrıca askerlik yapma ve savaştan
incelik kurallarının tümüne görgü kuralları diyebiliriz. kaçmama gibi töre örnekleri de vardır.

TOPLUMSAL NORMLARIN DEĞERLER VE SOSYAL UYUMLA İLİŞKİSİ

Normlar toplumda bireylerin neleri yapabileceklerini ya Normların davranışları etkileyebilmesi ancak belirli dav-
da yapamayacaklarını gösterir. Bu bakımdan değerlerden ranış biçimlerini yasaklaması ve nasıl davranılması gerektiği-
daha belirli, sınırlı ve emredicidir. Oysa değerler gerçekleş- ni açıkça belirtmesi sayesinde olur. Örneğin dürüstlük genel
melerine olanak bulunmayan zamanlarda bile varlıklarını bir toplumsal değerdir. Ancak yine de toplum, öğrencilerin
sürdürmeye ya da başka deyişle insanlar tarafından benimsen- sınavlarda nasıl davranmaları gerektiği ya da kusurlu mal
meye devam eder. Herhangi bir toplumsal değer, pek çok satan satıcının sorumluluğunun ne olduğu gibi özel durumlara
toplumsal normun varlığına yol açabilir. Söz gelişi bir toplu- ilişkin pek çok norm koymak gereksinimi duymaktadır.
mun temel değerlerinden birisi demokrasi ise o toplumda
vatandaşları, toplumun yönetimine katılmaya özendiren ya da Normlar çoğu kez değerleri somutlaştırır. Fakat değerler
katılmayı güçleştirebilecek engelleri ortadan kaldıran katılımı normlara göre daha geneldir. Örneğin insan varlığına saygı
kolaylaştıran normlara rastlanabilir. asli bir değerdir. Adam öldürmenin yasak olması ise bu
değerin açıklanmasını teşkil eden bir normdur. Toplumsal
değerler zamanla toplumsal normlar hâline gelebilir. Toplum-
sal değer ve normlar zaman içinde değişen koşullarla birlikte
değişir. Sosyal normlar, uyulması zorunlu yasal durumlar
olduğu kadar, davranış biçimlerini ifade eden ölçütleri, değer-
leri, başkalarının haklarına saygılı olmayı, bireylerin istek ve
gereksinimlerini de toplumla uzlaştırmayı içerir. Sosyal uyum
ise bireyin çevresi ile iyi ilişkiler kurabilme ve bu ilişkileri
sürdürebilme derecesidir. Sosyal normlara uyan kişi çevresiyle
iyi ilişkiler kurar ve bu ilişkileri sürdürerek sosyal uyumu
gerçekleştirir. Böylece toplumda düzen ve barış ortamı oluşur
Görsel 2.40: Mesir macunu dağıtmak, Manisa’nın en önemli geleneklerindendir. (Görsel 2.40).

93