Page 43 - Sosyoloji 1 | 2.Ünite

Toplumsal Yapı ve Toplumsal İlişkiler 2. ÜNİTE

Toplumsal Kontrol ve Toplumsal Yapı İlişkisi

HAZIRLIK SORULARI

1. Okulda ve ailenizde sizi kontrol eden kurallar nelerdir? Örneklendiriniz.
2. Toplumsal kontrol kavramından ne anlıyorsunuz? Görüşlerinizi belirtiniz.

KAVRAMLARIMIZ

Toplumsal Kontrol, Resmî Kontrol, Resmî Olmayan Kontrol, Otorite

TOPLUMSAL KONTROL

Toplumsal huzura ve mutluluğa ulaşmanın en temel Resmî Toplumsal Kontrol: Yazılı kurallardır. Resmî
koşulu toplumsal düzenin sağlanmasıdır. Toplumda düzeni kontrolün temel özelliği herkes için zorunlu olmasıdır.
sağlayan kuralların bireyleri ortak inanç ve ölçülere göre Hukuk kuralları bu kontrol türüne örnektir. Toplumsal
uygun davranışlarda bulunmaya zorlamasına toplumsal kontrolü gerçekleştiren en büyük kurum devlettir. Devlet
kontrol denir. toplumsal düzenin sürmesine hizmet eder. Bu görevini polis,
mahkeme, disiplin kurulları gibi genellikle ceza, kimi zaman
Toplumsal kontrol, yaptırım gücünü hukuktan ya da da ödül veren kurum ve örgütlerle gerçekleştirir. Kişilerin
toplumdan topluma değişen kurallardan (din, ahlak, gelenek) gösterecekleri davranışların hangilerinin cezalandırılacağı,
alır. Bu kurallar aracılığı ile birey toplumun diğer üyeleriyle bu cezaların kimlere verileceğini belirler ve bu amaçla
normal ilişkiler kurar ve toplumsal birliğin gelişmesi ve yasalar, tüzükler ve yönetmelikler yayımlar. Örneğin hırsız-
sürmesine yardımcı olur. lık yapma, adam öldürme gibi suçların cezaları yasalarda
yazılıdır. Bu suçları işleyenlere mahkemeler yasalarla
belirlenen cezaları verir (Görsel 2.48).

Resmî Olmayan Toplumsal Kontrol: Yazılı kurallar
değildir. Resmî olmayan toplumsal kontroller, yasal bir yaptı-
rım içermemekle birlikte bireylerde bu kurallara uyulmasının
doğru olduğu yönünde bir tutum oluşturur.
Din, ahlak, gelenek, örf, âdetler resmî olmayan kurallar-
dır. Bu kurallara uymayanlar ayıplanma, dışlanma, hor görül-
me gibi yaptırımlarla karşılaşır. Toplumsal kontrol toplumsal
yapının maddi ve manevi unsurları arasında uyumlu bir
Görsel 2.48: Mahkemeler toplumsal kontrolü ve düzeni sağlar. bütünlük oluşturacak norm ve değerlerin yerleşik hâle gelme-
Toplumda düzeni sağlayan kontrol mekanizmaları top- sini sağlar. Toplumdaki resmî ve resmî olmayan kontrol
lumsal değerler ve normlardır. Değerler toplumsal yaşamın araçları toplumsal ilişkileri düzenlediği gibi toplum düzeni-
ürünüdür ve toplumun ortak kanılarıyla oluşur. İnsanların nin devam etmesini sağlar. Bireyleri bu kontrol mekanizmala-
düşünce ve tutumlarında ölçüt olur, onların davranışlarına rıyla uyumlu duruma getirerek ilişkilerin düzenliliğine ve
yön verir. Toplumsal normlar ise davranışlara sınırlamalar toplumsal düzenin sürmesine yardımcı olurlar.
koyan, yaptırım gücü olan düzenlemelerdir. Toplumsal
kontrolün amacı toplumsal normlara uymayı sağlamak, Toplumsal Kontrolün İşlevleri
bunlardan sapmayı önlemektir. Ayrıca toplumsal kontrol • Toplumsal kontrol birey davranışlarını sınırlar ve toplumsal
mekanizmasının toplumsal yapıda üstlenmiş olduğu belli değerleri benimsetir. Böylece toplum çıkarlarını korur.
başlı işlevler vardır. • Toplumsal ilişkilere bir düzen getirir. Getirdiği sınırlama-
larla toplumsal ilişkileri yönlendirir ve insanların başkala-
Toplumsal kontrol, gücünü dayandığı otoriteden alır. Bu rına zararı olabilecek davranışlarına engel olur.
otoritenin kaynağı kamu kurum ve kuruluşları olabileceği • Ödül ve cezalarla bireyleri iyi davranışlarda bulunmaya
gibi özel kuruluşlar ya da toplumun kendisi olabilir. Bu zorlar. Ödüllendirilen birey kural ve değerleri benimser ve
bakımdan toplumsal kontrol resmî toplumsal kontrol, resmî kişiliğinin bir parçası hâline getirir.
olmayan toplumsal kontrol olmak üzere ikiye ayrılır. • Bireylerin kendilerine ve başkalarına güvenini artırır.
Bireylerin topluma uyumunu kolaylaştırır.
Sonuç olarak toplumsal yapı, toplumsal kontrolün • Toplumun gereksinmelerinin karşılanmasına katkıda bu-
gücünü koruduğu oranda dengesini korumaya devam lunur. Birey ve grupların işlevlerinin neler olacağını belir-
edecektir. Toplumsal kontrolün zayıfladığı anda ise toplum- leyerek herkesin görevini yerine getirmesini, dolayısıyla
sal çözülmeye ve parçalanmaya doğru bir gidiş olacak, toplumun çeşitli gereksinmelerinin yeterince karşılanma-
yapısal bütünlük korunamayacaktır. sını sağlar.

97