Page 47 - Sosyoloji 1 | 2.Ünite
P. 47
Toplumsal Yapı ve Toplumsal İlişkiler 2. ÜNİTE
Toplumsal Sapma
HAZIRLIK SORULARI
1. İnsanların toplumsal normlara tam olarak uyabilmesi mümkün müdür? Düşününüz.
2. Çevrenizde gözlemlediğiniz normal olmayan davranışları nasıl değerlendiriyorsunuz?
KAVRAMLARIMIZ
Olumlu Toplumsal Sapma, Olumsuz Toplumsal Sapma, Suç, Anomi
TOPLUMSAL SAPMA
Toplu yaşam, varlığını ve düzenini normlar, değerler ve biri de hızla değişen toplumlarda yeni ve beklenmedik örnek-
kontrol mekanizmalarıyla sağlar. Toplumsal norm ve düzene lerin ortaya çıkmasıdır. Dolayısıyla neyin sapma olabileceği
uyumsuz davranışlar toplumsal sapma olarak adlandırılır. konusunda tam bir fikir birliğine varmak oldukça zordur
Toplum hayatında grup üyelerinin normlara uygun olarak (Görsel 2.53).
hareket etmesi beklenir. Topluma uyumun sağlanması ancak
bu yolla mümkün olur. Sosyalleşme süreci, insanların toplum
hayatında kendilerinden beklenen biçimde hareket etmelerini
sağlamaktadır. Ancak toplum hayatında bazı
kişiler birtakım şartlar altında beklenenden
başka biçimde davranırlar, normların gerek-
tirdiklerinden saparlar.
Sapma olgusuna birçok örnek verilebi-
lir. İlk akla gelenler şunlardır: isyan, cürüm
(cinayet, hırsızlık, rüşvet, ırza geçme, dolan-
dırıcılık), intihar, çocuklara yönelik suçlar,
uyuşturucu alışkanlığı, cinsel sapkınlık, ilahi
görev iddiasındaki kurtarıcı önderlik. Bu
kadar çok çeşitlilik sergileyen sapma olgusu-
nu açıklama çabaları konuyu iyice karmaşık Görsel 2.53: Galileo Galilei (Galile Galili) kilisenin savunduğu dünya merkezli
hâle getirmektedir. Bunun nedenlerinden kuram yerine güneş merkezli kuramı savunduğu için cezalandırılmıştır.
SAPMA TÜRLERİ
Olumlu Sapma alaya alındığı görülür. Aynı durum bazı sosyal reformcular ve
Olumlu sapma ideal davranış örüntüleri yönünde bir yenilikçiler için de geçerlidir. Bu örnekler olumlu sapmaların
sapmadır. Toplumun yücelttiği ideal normlara ve kişilerin tanınması için zamanın önemli olduğuna işaret eder. Kendi
daha erdemli olarak adlandırdığı davranış formlarına doğru zamanında tepkiyle karşılanan kişiler zamanla kendi alanları-
yöneltilen bir uyumdur. Olumlu biçimde sapma gösteren kişi nın öncüleri ve liderleri olurlar. Siyasi ve askerî liderler kendi
veya gruplar, alışılagelen davranış ve düşünce örüntülerini zamanlarında sapma davranışı gösteren kişiler olarak görül-
istenilen yönde yükseltir. Olumlu sapma davranışı gösteren melerine rağmen sonraki çağlarda saygın birer lider olarak
kişi olağanüstüdür, azizdir, kahramandır, örnek kişidir. anılmışlardır. Bilim ve sanat alanındaki öncüler de öyledir.
Mesela Hezarfen Ahmet Çelebi devrin padişahı IV. Murat
Toplumsal düzen büyük ölçüde yerleşik normlara uymaya tarafından ödüllendirilmesine rağmen tehlikeli bir kişi olarak
ve temel değerleri benimsemeye bağlıdır. Ama toplumsal Cezayir’e sürgün edilmekten kurtulamamıştır.
düzen, hiçbir zaman sabit ve değişmeyen bir olgu değildir.
Toplumsal düzen; yaratıcı ve bilgili kişiler tarafından sürekli Olumsuz Sapma
eleştirilir ve sapma olarak nitelenen davranışları tarafından Olumsuz sapma, onaylanmayan aşağı ve yetersiz davranış
tehdit edilir. Ancak bu kişilerin yerleşik normlardan ayrılan örüntüleri yönündeki sapmadır. Olumsuz sapma davranışı
her davranışı her zaman tahripkâr ve zararlı değildir. Hatta gösteren birey ya da gruplar genellikle kendi toplumları
toplumsal yenilenmeyi sağlayan temel süreçlerden biridir. tarafından aşağı toplumsal statülere yerleştirilirler. Bu davra-
Olumlu sapmalar toplumda birtakım gelişme ve ilerlemelere nışlar toplumun diğer bireyleri tarafından hoş karşılanmaz.
neden olabilir. Yaşamları boyunca radikal ve fanatik olarak Olumsuz sapmalara örnek olarak bedene veya mala yönelik
tanınan pek çok tarihsel kişi daha sonra olumlu sapma davra- suçları, cinsel suçları, aile içi şiddeti, uyuşturucu madde
nışı gösteren kişiler olarak görülmüştür. Zaman zaman bazı kullanımını, sanal suçları ve sıra dışı politik veya dinî düşün-
siyasal ve dinî önderlere işkence yapıldığı, kâşif ve mucitlerin celeri saymak mümkündür.
101
