Page 46 - Sosyoloji 1 | 2.Ünite

2. ÜNİTE Toplumsal Yapı ve Toplumsal İlişkiler

Okuma Parçası

Aşağıdaki metni okuyarak soruları cevaplayınız.
TOPLUMSAL KONTROL VE DÜZEN
Toplumsal kontrol, toplumdaki kişi ve grupların Bununla beraber toplumsal kontrol insana iradesi
sosyal normlara uyumlu biçimde hareket etmelerini dışında zorla kabul ettirilen bir şey değildir. İnsanlar
sağlamak için kullandığı araçların bütününü ifade eden toplum hayatında o biçimde sosyalleştirilmektedir ki
bir kavramdır. Böylece sosyal düzenin devamını sağla- önemli toplumsal normlardan saptıklarında kendilerini
mak ve sapmayı önlemek için toplum, toplumsal grup mutlu hissetmemektedirler. Cezalar ve ödüller dışında
tarafından kullanılan mekanizmaların, araçların bütünü- itibar kazanma isteği, itibar kaybetme korkusu, dedikodu,
nü ve bunların bir ahenk içinde, birlikte işlemesini temin ekonomik baskılar, moral baskıları ve diğerleri insan
eden diğer bütün süreçleri belirtmek üzere bu terim hareketlerini yönetmekte ve kontrol etmektedirler. Böyle-
kullanılmaktadır. ce polis, adliye ve diğer disiplin kuruluşları yani tümü ile
ceza adalet sistemi yanında sosyal sistemin içerdiği bu
Toplumsal kontrol böyle anlamlandırıldığında bütün çeşit kontrol araçlarına resmiyet dışı (informal) toplumsal
normları, iş bölümünü, kurumları toplumsal kontrol kontrol araçları denir. Bu kontrol araçları toplumun
içinde kabul etmek gerekecektir. büyük çoğunluğunun davranışlarını düzenler.

Bize göre sosyal kontrol, toplum üyelerinin diğerleri Toplum barışının, sükûnunun korunması, sosyal
tarafından beklenilen tarz ve şekilde hareket etmelerini düzenin belirli bir ölçüde kabulüne bağlıdır. Bu düzenin
sağlayan ve böylece başkalarının ne tarzda hareket bazı kısımlarını beğenmemek, eleştirmek mümkündür ve
edeceklerini tahmin edebilmemizi temin eden mekaniz- demokratik bir idare düzeninin şartlarındandır fakat belirli
malardır. Toplumsal kontrol, toplum düzeninin korunması bir ölçüde kabul edilmezse düzen korunamaz. Sosyal
için bireylerin tavır ve hareketlerine etki yapmasını düzen kişisel ilişkileri düzenleyen normlar üzerinde
sağlayan metotlardır ve sosyal sistemlerin istikrarını ve uzlaşılmış olmasına, kurallara karşı çıkmanın yarar sağla-
düzenini sağlamaktadır. yamayacağı hususundaki inancın yerleşmesine bağlıdır.
Günlük hayatta resmî müeyyide taşıyan kanunların
Toplumsal kontrol mekanizmalarının işleyişi çoğuna uyulması, bunların zorla uygulanması ihtimalinden
“otorite”ye dayanır. Otoritesiz hiçbir sosyal düzen çok başkalarının duygularına karşı gösterilen ilgiye ve
yoktur. Toplumsal kontrol mekanizması sayesinde resmiyet dışı sosyal kontrol araçlarına bağlıdır. Söz
toplum, kişilerin toplumsal normlardan sapmalarını konusu resmiyet dışı sosyal kontrol araçları yıkıldıkça ve
sınırlamış olur. Böylece bir bakıma toplumsal kontrol, zayıfladıkça barışın korunması da güçleşir.
bireylerin normlara uymalarını sağlayan mekanizmalardır. (Sulhi Dönmezer, Toplumbilim, s.262-263)

1. Metinden hareketle toplumsal kontrol kavramını açıklayınız.
2. Toplumsal kontrolü sağlamada otoritenin etkisini tartışınız.
3. Toplumsal kontrol ve düzen arasında nasıl bir ilişki vardır? Görüşlerinizi paylaşınız.

Yorumlayınız

Aşağıda tanımları yapılan toplumsal kontrol türlerinin adlarını tabloda boş bırakılan yerlere yazınız.

Toplumsal Kontrol

Resmî Kontrol Resmî Olmayan Kontrol

Bireyin davranışlarının, toplumsal yaşama, norm ve
değerlere uygun olarak siyasi otorite tarafından belirlenmiş
yasa ve yönetmelikler doğrultusunda yönlendirilmesidir.

Gücünü yazısız normlardan alan, birey davranışına
yön veren kontrol biçimidir. Bu kontrol biçiminde ahlak,
din, görgü kuralları bireyin davranışını yönlendirir.

100