Page 63 - Sosyoloji 2 | 1.Ünite

31. ETKİNLİK

YORUMLAYINIZ

Demokratik Seçim Sistemleri
Seçim; bir ülkede yönetilenlerin kendilerini yönetecek kişileri seçip onları iktidar yapabilmesidir.
Seçim gerçek anlamını demokratik sistemlerde bulan bir kavramdır ve bundan dolayı da demokrasile-
rin var olduğu ve yaşandığı yerler seçimin de anlamlı olduğu yerlerdir. Demokratik sistemlerde esas olan
“halk”ın yönetim yetkisinin kaynağı olmasıdır. Tabii burada sözü edilen halk, belli bir sınıfın temsilcisi
veya üyesi değil bütün vatandaşlardır ve ancak bir bütün olarak vatandaşların hepsinin katılacağı bir seçim
demokrasinin varlığını bize hissettirebilir. Çünkü bilindiği üzere uluslararası saygınlığını artırmaya ve reji-
mini meşrulaştırmaya çalışan çoğu totaliter rejimler de seçim sistemine başvurmaktadır. Yani aslında seçim,
bir ülkedeki rejimin demokratik olduğunu da göstermeyebilir. Peki ama öyleyse bir ülkenin demokratik
seçim sistemine sahip olduğunu nasıl anlayabiliriz? Cevabı basit aslında: Bir ülkedeki seçimin demokratik
olarak kabul edilebilmesi için o seçimin bazı evrensel koşulları taşıması gerekir. Bunlar; genel oy, serbest ve
rekabetçi seçim, eşitlik, bireysellik, gizlilik ve serbest oy ilkeleridir.
Seçim sisteminin iki temel işlevi vardır. Birincisi ülkeyi yönetecek hükûmetin belirlenmesi işlevine
yönelik olan istikrar ilkesi diğeri ise seçimde yer alan parti veya bağımsız adayların güçleri oranında par-
lamentoda temsil edilmelerini sağlama işlevine yönelik olan adalet ilkesi ya da başka bir adla demokratik
temsil ilkesidir. Demokratik temsil ilkesi, kullanılan her oyun temsil ettiği siyasi tercihin parlamentoya
yansımasının en ideal biçimidir. İstikrar ilkesi ise var olan hükûmetin aynı kalıp görevine devam etmesinin
ve böylece önemli bir değişikliğin yaşanmamasının en ideal biçimidir.
Sonuç olarak şöyle bir kanıya varılabilir ki seçim ve seçim sistemi hem bir ülkenin ne kadar demokratik
olduğunu hem de ne kadar “demokritik” olduğunu gösterebilir. Yani demokrasilerin en büyük göstergele-
rinden biri olan seçim sistemi, iktidarlar tarafından sürekli değiştirilip dönüştürüldüğünde halkın görüşünü
parlamentoya yansıtmaya değil halkın sürekli eleştirilerini aldığı hâlde yararlı hiçbir faaliyette bulunama-
yan bir temsilci grubu oluşturmaya yarayan bir araç hâline gelir. Oysa bu, ülkenin hem politik, ekonomik
hem de toplumsal hayatı için oldukça riskli bir durumdur.
Safiye Ateş, Demokratik Seçim Sistemleri, www.universite-toplum.org

SORULAR

1. Seçimin demokrasiyle olan bağı nedir? Fikirlerinizi paylaşınız.
2. Ülkelerin seçim sistemlerini yenilemelerinin nedeni ne olabilir? Tartışınız.
3. Seçim sisteminin iki temel işlevi nedir? Bu iki işlevin birleştirilmeye çalışılmasında ortaya çıkan sorunlar
nelerdir? Fikirlerinizi paylaşınız.
4. Seçim sisteminin toplumsal hayata etkileri hakkında neler söyleyebilirsiniz?
PERFORMANS

Aşağıdaki tanımları seçim sistemlerini dikkate alarak eşleştiriniz.

Tek turlu dar bölge Bir seçim bölgesinde en çok oyu alan adayın seçilmesidir.
Adaylarını liste usulüne dayanarak belirleyen partilerin her seçim
Nispi temsil esasına çevresinde aldıkları oy oranına göre milletvekili çıkarmalarını
dayanan sağlayan bir seçim sistemidir.
seçim sistemi
Ülke, her seçim bölgesinden tek adayın çıkarılacağı küçük seçim
İki turlu çoğunluk çevrelerine bölünür ve en çok oyu alan aday milletvekili seçilir.
sistemi Genellikle bir adayın seçileceği seçim çevrelerinde ilk tur yapılan
seçimlerde %50 oy oranını aşan adaylar seçilir. Eğer bu oranı
Çoğunluk esasına yakalayan aday olmazsa ilk turda belirli oy oranını aşan adaylar
dayanan arasında ikinci tur seçimler yapılır ve çoğunluğu sağlayan aday
seçim sistemi seçilir.

SEÇİM SİSTEMLERİ 73