Page 22 - TARİH 10 - ÜNİTE 2

2. ÜNİTE

2.6. TÜRK DEVLETLERİNİN LİDERLİK MÜCADELESİ

TARTIŞALIM Aynı dönemde yaşamış Türk devletlerinin birbirleriyle mücadele
etmesinin sebepleri neler olabilir?

Türk hükümdarlarının, dünyadaki diğer devlet ve milletleri hâ-
kimiyeti altına alarak yönetmesi fikrine “Türk Cihan Hâkimiyeti
Mefkûresi” denmiştir. Türk tarihinde, devlet kurma ve yönetme
yetkisinin ilahi olarak hükümdara verildiğine inanılmış ve buna kut
inancı denmiştir. Oğuz Kağan Destanı ve Kök Türk Kitabeleriʼnde
de geçen kut inancı gereği, Türk kağanının sadece Türklerin değil
tüm dünyanın hükümdarı olduğuna inanılmış ve fetihler de bu-
nun için gerçekleştirilmiştir. Bilge Kağan; kitabelerde “Türk Tanrısı,
Türk milleti yok olmasın diye beni kağanlığa oturttu.” diyerek bu
anlayışı dile getirmiştir.
Oğuz Kağanʼa (Görsel 2.26) göre gök, Türk devletinin otağı, güneş
ise bayrağıdır. Türk inanışına göre Türk kağanı, göğün altındaki
bütün ülkelerin hükümdarı gibi düşünülmüş ve bu durum Hun,
Kök Türk ve Selçuklu devlet geleneğinde çok açık bir motif olarak
işlenmiştir. Kaşgarlı Mahmut bunu “Tanrı devlet güneşini Türklerin
burcunda doğdurmuş, göklerdeki dairelere benzeyen devletleri
onun saltanatı etrafında döndürmüş, yeryüzünün hâkimi yapmıştır.”
şeklinde ifade etmiştir.
Görsel 2.26
Oğuz Kağan (Temsilî) Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi, İslamiyet’in kabulünden sonra
Nizam-ı Âlem fikri ile birleşerek Osmanlı Devleti tarafından ileri
seviyeye taşınmıştır. Türklerde hiçbir devirde önemini yitirmeyen
bu ideal, Osmanlı Devleti’nin Kuruluş Devri’nde Yıldırım Bayezid
ile Timur’u karşı karşıya getirmiştir. Osmanlı Devleti, Yıldırım Ba-
yezid zamanında Anadolu’nun büyük bir bölümünde hâkimiyet
kurarak merkezî otoritesini Türk beyliklerine kabul ettirmiştir. Bu
dönemde İstanbul’u da fethetmek isteyen Osmanlılar, doğudan
gelen Timur tehdidi ile karşı karşıya kalmıştır.
Görsel 2.27
Timur’un Türbesi (Semerkant)
Timur Kimdir?
1336’da Maveraünnehir’de doğan Ti-
mur, Moğollar’ın Barulas Boyu’na men-
suptur. Timur’un babası, Çağataylar’a
bağlı Barulas Boyu’nun beyidir. Timur
Devleti idari teşkilat, askerî sistem ve
hukuki yapı olarak Moğol devletleri ile
benzerlik göstermiştir. Timur’un sara-
yında Türkçe konuşulmuş, Türk âdet ve
gelenekleri uygulanmıştır. Bu yüzden
tarihçiler, Timur’u Türkleşmiş Moğol
olarak niteler. 1405 yılında Timur, Bü-
yük Çin Seferi’ne hazırlanırken Otrar’da
ölmüştür. Timur’un türbesi (Görsel 2.27) Semerkant’tadır
ÖRNEK METİN (Afyoncu, 2016, s.83-84’ten düzenlenmiştir).

66