Page 9 - Tarih 11 | 1.Ünite

DEĞİŞEN DÜNYA DENGELERİ KARŞISINDA
OSMANLI SİYASETİ (1595-1774)

Osmanlı-Safevi Savaşları (1578-1639)

Yavuz Sultan Selim’in 1514 Çaldıran Zaferi ile başlayan
Osmanlı-Safevi mücadelesi, Kanuni Dönemi’nde Osmanlı Devle-
ti’nin üstünlüğü ile devam etmiş ve 1555 Amasya Antlaşması ile
iki devlet arasında barış süreci başlamıştır.

Safevi Devleti, XVI. yüzyıl sonlarından itibaren Karadeniz kıyıla-
rına çıkmak için tüm Kafkasya'yı ve Batı Türkistan’ı ele geçirmek
isteyen bir politika gütmüştür. Osmanlı Devleti ise Kafkasya'yı
ele geçirerek Hazar Denizi’ne ulaşmayı ve böylece hem Rusya'nın
güneye inmesini hem de Safevilerin Kafkasya’ya ve Batı Türkistan'a
doğru yayılmasını engellemek istemiştir. Bu sayede Osmanlılar,
Rus ve Safevi tehditlerini ortadan kaldırarak devletin bütünlüğünü
korumayı amaçlamıştır.
Şah Tahmasb’ın (Görsel 1.7) 1576’da ölümünden sonra İran'da
karışıklıklar baş göstermiştir. Tahta geçen II. Şah İsmail’in, Osmanlı
Devleti’ne karşı olumsuz faaliyetlerde bulunması ve Anadolu’da
Şii propagandasının artması üzerine Osmanlılar, yeni bir Safevi
Seferi’ne karar vermiştir. Yavuz ve Kanuni dönemlerinde olduğu
gibi Safevilerle yapılan savaşların sebeplerinden birisi de iki dev-
letin ticaret yollarının kontrolünü ellerine geçirmek istemesidir.
XVI-XVIII. yüzyıllar arasında Osmanlı-Safevi ilişkilerinin kaderini
jeopolitik, ekonomik ve dinî faktörler belirlemiş ve bu faktörler Görsel 1.7
iki devlet arasındaki ilişkilerde önemli rol oynamıştır. Şah Tahmasb (Minyatür)

Lala Mustafa Paşa komutasında Gürcistan üzerine harekete geçen
Osmanlı ordusu, 1578’de Çıldır’da Safevi birliklerini yenilgiye uğ-
ratmıştır. Kafkasya’ya hâkim olmak için 1583’e kadar devam eden
mücadelelerden sonra Özdemiroğlu Osman Paşa, Beştepe mevki-
sinde İran ordusunu yenmiştir. Böylece Osmanlı Devleti, Dağıstan
ve Gürcistan’ın güvenliğini sağlamıştır.

1583’te Beştepe mevkisinde yapılan savaşta, taraflar meşaleler
yakarak savaşa gece de devam etmiştir. Bu nedenle bu savaşa BİLİYOR MUSUNUZ?
Meşaleler Savaşı denir.

1585’te Tebriz’i, 1588’de de Karabağ’ı alan Osmanlılar; 1590’a kadar
olan dönemde Gürcistan, Şirvan ve Dağıstan'ı ele geçirerek Hazar
kıyılarına ulaşmıştır. Doğudan ise Şeybanilerin baskısına maruz
kalan Safeviler, Osmanlıların şartlarını kabul ederek barış yapmak
zorunda kalmıştır. 1590 yılında yapılan Ferhat Paşa Antlaşması
ile Safeviler, Osmanlı üstünlüğünü tanımıştır. Bu antlaşmayla
Tebriz, Karabağ, Gence, Gürcistan, Nihavend, Luristan ve Şehrizor
Osmanlı idaresinde kalmıştır. Osmanlılar, bu antlaşmayla doğu-
da ciddi anlamda bir ilerleme yakalamıştır. Ayrıca bu antlaşmaya,
İran’daki Sünnilere baskı yapılmaması yönünde ayrı bir madde
de konulmuştur.
1590 Ferhat Paşa Antlaşması’ndan sonra ülkesinde siyasi sükûneti
sağlayan I. Abbas, Osmanlı askerî sistemini örnek alarak daimî as-
kerî birlikler kurmuş, ordusunu top ve tüfeklerle takviye etmiştir.

17