Page 12 - Tarih 9 | 1.Ünite

1. ÜNİTE

Tarihî Olaylara Bakış Açısı

Tarihî olaylar ele alınırken tarihî bilgilerin kendi döneminin
şartlarına göre değerlendirilmesi gerekir. Uzun yıllar önce
yaşanmış bir olayın bugünün bakış açısı ve değer yargılarıyla
ele alınması doğru değildir. Tarihçi; geçmişe ait bir bilgiyi,
gerçeği anlamak için kullanır. Belgeler, yoruma muhtaçtır ve
olayın yaşandığı çağın ve toplumun ruhunu taşımaktadır. Bu
nedenle o ruha göre bir açıklama ve yorum yapılması gerektiği
unutulmamalıdır. Örneğin eski toplumların çoğunda müşterek
bir kurum olan kölelik, varlığını binlerce yıl sürdürmüştür.

Ünlü Romalı Hukukçu Gaius (Gayus): “Köleler sahiplerinin hâ-
kimiyeti altında bulunurlar. Bu hâkimiyet kavimler hukukuna
ait bir hâkimiyettir çünkü bütün milletlerde, köle sahiplerinin
köleleri üzerinde hayat ve ölüm hakkına sahip olduklarını açık-
ça görebiliriz.” diyerek eski dünyada kölelik hakkındaki genel
kanıyı belirtmiştir. Günümüz evrensel insan hakları (Görsel
1.11) açısından düşünüldüğünde köleliğin insan onuruna ya-
kışmadığı görülse de kölelik sistemini uygulayan toplumlar o
ÖRNEK METİN günün değer yargıları ile değerlendirilmelidir (Bozkurt, 1983,
s.1’den düzenlenmiştir).

Günümüz evrensel insan hakları açısından düşünüldüğün-
de köleliğin insan onuruna yakışmadığı görülse de kölelik
sistemini uygulayan toplumlar o günün değer yargıları ile
değerlendirilmelidir.

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu
tarafından 10 Aralık 1948 tarihinde ilan edilmiştir. Bildirgenin
bazı maddeleri şunlardır:

• Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğar-
İNSAN HAKLARI EVRENSEL
BİLDİRGESİ lar (Madde 1).
• Herkes ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal veya başka bir görüş,
Görsel 1.11
ulusal veya sosyal köken, mülkiyet, doğuş veya herhangi bir
başka ayrım gözetmeksizin bu bildirge ile ilan olunan bütün
haklardan ve özgürlüklerden yararlanabilir (Madde 2).
• Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkıdır
(Madde 3).
• Hiç kimse kölelik veya kulluk altında bulundurulamaz, kölelik
ve köle ticareti her türlü biçimde yasaktır (Madde 4).
• Hiç kimseye işkence yapılamaz, zalimce, insanlık dışı veya onur
kırıcı davranışlarda bulunulamaz ve ceza verilemez (Madde 5).
• Herkesin, her nerede olursa olsun, hukuksal kişiliğinin tanın-
ması hakkı vardır (Madde 6).
• Herkes yasa önünde eşittir ve ayrım gözetilmeksizin yasanın
YORUMLAYALIM korunmasından eşit olarak yararlanma hakkına sahiptir (Madde
7) (danistay, 2018’den düzenlenmiştir).
İnsan hakları kavramının ortaya çıkmasını sağlayan geliş-
meler neler olabilir?

20