Page 7 - Tarih 9 - Ünite 3

ORTA ÇAĞ’DA DÜNYA

Bizans olarak adlandırılan Doğu Roma İmparatorluğu Orta
Çağ’da; Anadolu, Balkanlar, Mısır, Suriye, Filistin ve Kuzey Afri-
ka coğrafyasında etkili olmuştur. Hellenizm ve Ortodoksluk gibi
kültürel bileşenler sonucu Bizans İmparatorluğu, Batı Roma
İmparatorluğu’ndan farklı bir siyasi yapı hâline gelmiştir. Ro-
ma İmparatorluğu bir çeşit cumhuriyet ile yönetilirken Bizans
imparatoru gücünü tanrıdan alan otokrat bir lider konumuna
gelmiştir. Bu siyasi anlayışıyla Bizans imparatorları özellikle
Sasani ve Hellenistik Dönem monarşilerinden etkilenmiştir.
Buna göre Bizans imparatoru, Hz. İsa’nın yeryüzündeki vekili
olup sadece Hz. İsa’ya karşı sorumlu olmuştur.

Otokrasi, monarşinin bir çeşidi olup bütün siyasi yetkiler kralın
elindedir. Monarşiden farklı olarak otokraside, yönetim miras BİLİYOR MUSUNUZ?
yoluyla değil, kişiler tarafından ele geçirilmiştir.

Güçlü bir devlet geleneğine
sahip olan Sasaniler, Kafkas- AVRUPA ASYA
ya, Mezopotamya ve İran’a Kafkasya Hazar
hükmetmiştir (Harita 3.2). Karadeniz Denizi Kök Türk Devleti
Pers devlet geleneğini be- İstanbul
nimseyen Sasani İmparatorlu-
ğu’nun yönetim şekli monar- Bizans İmparatorluğu
şiydi. İmparatorluğun başın-
da Şehinşah (Kralların Kralı) Akdeniz SASANİLER
unvanını kullanan hükümdar
bulunmaktaydı. Sasani Devle-
ti’nin hükümdarı olarak tanım-
lanan Şehinşah’ın gücü, dev-
letin bekası açısından hayati AFRİKA 0 450 km
bir öneme sahiptir. Neredeyse Harita 3.2
tüm şahların ölümünden sonra ortaya çıkan iktidar kavgaları, Sasaniler
merkezî otoritenin zayıf düşmesine yol açmıştır. Kral çoğu
kez kendisinden sonra başa geçecek kişiyi yardımcısı olarak
tayin etmiş ve onun siyaset sanatını öğrenmesi için önemli
eyaletlerden birinin başına getirmiştir.
Sasaniler, krallarını kutsal kabul etmişler fakat Mısır firavun-
ları gibi tanrı-kral anlayışını benimsememişlerdir. Bu krallar,
Tanrı Ahuramazda’nın yeryüzündeki temsilcisi olarak mutlak
otoriteye sahiptir. Bunun açık göstergesi, Sasani madenî
paralarının bir yüzünde hükümdarın diğer yüzünde kutsal
ateşin resmedilmesidir.

Sasani İmparatorluğu, doğuda Orta Asya, batıda Suriye ve
Anadolu yönünde genişlemiştir. Bizans İmparatorluğu ile
yaptıkları uzun savaşlar sonucunda, Anadolu’yu hâkimiyetleri
altına alan Sasaniler, İstanbul’u kuşatmıştır. Ancak Bizans’ın
özellikle deniz gücü karşısında etkisiz kalan Sasani Devleti,
Anadolu’dan çekilmek zorunda kalmıştır. VII. yüzyılda Suri-
ye-Filistin hattını fetheden Müslüman Araplar ise İran, Me-

69