Page 10 - Tarih 9 - Ünite 3

3. ÜNİTE

daha da büyütmüştür. Ayrıca Hint Okyanusu’nda, Orta Asya’da
ve Güney Rusya’da uluslararası ticarete egemen olmuşlardır.
Bu kadar geniş bir coğrafyada hâkimiyet kuran Sasani Dev-
leti’nde, Perslerdeki satraplık sistemine benzer daha merkezî
bir eyalet sistemi uygulanmıştır.

TARTIŞALIM “Ülkenin temeli vergidir, bu da adaletle yükselir, zulümle
değil.” Sasani Hükümdarı Erdeşir Babekan’ın bu sözü gü-
nümüz için de geçerli midir? Neden?

Moğol İmparatorluğu’nun merkezi konumundaki İç Asya’da
iklim şartları tarım için elverişli değildi. Bu nedenle tarımla
neredeyse hiç uğraşılmamış, halkın ana geçim kaynağı hay-
vancılık olmuştur. Hayvanlar için otlak arayışları sonucunda
Moğollar, konar-göçer bir yaşam tarzını benimsemiştir. Eko-
nomileri her ne kadar hayvancılığa dayansa da yerleşik top-
luluklar ile ticarete önem vermişler, özellikle de canlı hayvan
ticareti yapmışlardır. Cengiz Han, Celalleddin Harezmşah ile
görüşmesi sırasında, “Dünyanın imarı ticaretle olur, onun için
aramızdaki ticari münasebetleri geliştirelim.” demiştir.
Orta Çağ’da kurulan devletler siyasi güçlerini sadece ekono-
mik faaliyetlerle değil güçlü ordular kurarak da sağlamıştır.
Bizans ordusunun asıl gücünü, eyalet birlikleri oluşturmuş-
tur. XI. yüzyılın ikinci yarısında ise ücretli askerler (Görsel
3.4) ordunun aslî unsuru hâline gelmiştir. Bizans ordusunda;
İngiliz, Frank, Norman, Bulgar, Gürcü, Peçenek, Kıpçak, Uz
gibi ücretli askerler görev almıştır.

Bizans, Sasani ve Moğol imparatorluklarının orduları da güçlü,
düzenli ve disiplinlidir. Bizans ordusunun çoğunluğu paralı
askerlerden oluşurken Moğol ordusu gönüllü birliklerden oluş-
maktadır. Moğol ordusu, Mao-dun (Mete Han)’un geliştirdiği
onlu teşkilata uygun olarak on, yüz, bin ve on bin şeklinde
bölümlere ayrılmıştır. Moğol ordusu hafif süvari birliklerinden
oluştuğu için hızlı hareket kabiliyetine sahip olup bölükler hâ-
linde harekete geçebilmektedir. Birliklerin bu şekilde olması
ordunun sevk ve idaresinde büyük kolaylıklar sağlamıştır.
Sasanilerde de Roma İmparatorluğu’nda olduğu gibi yönetime
aristokratlar hâkimdir. Sasani İmparatorluğu’ndaki danışma
Görsel 3.4 meclisi, Roma’daki konsüllerle benzerlik gösterse de Sasa-
Bizans ordusunda
ücretli asker nilerin soya bağlı hanedan üyelerinin mecliste etkin olması,
(İllüstrasyon) Roma’dan farklılık göstermiştir. Ayrıca Sasani İmparator-
luğu’ndaki siyasi meşruiyet ve idari yapı, dinî bir karakter
taşımaktadır.
Moğol İmparatorluğu’nda kurultay adında bir danışma meclisi
vardır. Bu kurultaydaki görevliler soylu oluşlarına göre değil
liyakat esasına göre seçilmiştir.

ARAŞTIRALIM Büyük İskender, Roma ve Sasani devletlerinin geniş coğ-
rafyalara hükmetmelerindeki etkenler nelerdir?

72