Page 14 - Tarih 9 - Ünite 3

3. ÜNİTE

Ticaret yolları üzerindeki ulaşım, kervanlar vasıtasıyla sağ-
lanırdı. Kervanların en büyük yük taşıyıcısı develer, katırlar
veya atla çekilen tekerlekli taşıtlardı. Hız ve gidilen uzaklık,
hayvanın gücüyle sınırlıydı. Ulaşımın hayvan gücüne dayan-
ması, seyahate katılanların
sayısını kısıtlardı. Denizaşı-
rı ulaşım, insan veya rüzgâr
gücü ile gerçekleşirdi. Orta
Çağ’da üç yelkenli gemilerin,
pusula ve haritanın da kullanı-
mıyla denizciliğin ticari değeri
artmaya başladı. Orta Çağ’da
gerek karada kullanılan hay-
vanların gerekse denizde kul-
lanılan taşıtların hızı nedeniyle
yolculuklar haftalar hatta aylar
sürüyordu (Görsel 3.8).
Ticari mallar, kervanlarla uzun veya kısa süren yolculuklar
Görsel 3.8
Kervan (İllüstrasyon) sonucunda tüketiciye ulaşırdı. Farklı mesafelerdeki bu yolculuk
bazen bir kentin ticari bölgesinde sonlanır veya bir ülkeden
başka bir ülkeye devam ederdi. Kervanların konakladığı, mola
verdiği ve ticari malların tüketiciye ulaştığı mekânlara tarih
boyunca farklı isimler verilmişti. Bu mekanlardan biri olan
hanlar; kervanların indiği, malların depolandığı, atölyelerin
bulunduğu ve ticaretin yapıldığı yerlerdi. Hanlarda birden
fazla dükkân olması durumunda buraya çarşı da denilirdi.

Arasta, genellikle aynı esnaf grubuna ait dükkânların bir sokak
Ticari Mekanlar
üzerinde sıralanması ile meydana gelmekteydi. Ribatlar ise
Bedesten-Arasta İslamiyet’in ilk dönemlerinde daha çok korunma, savunma
ve askerî amaçlı inşa edilerek karakol veya ordugâh olarak
Han kullanılırdı. Sınır bölgelerinde yoğunlaşan bu yapılar, yüksek

Kapan duvarlarla çevrili olup avlu ve gözcü kulelerinden oluşurdu.
XI. yüzyıldan sonra sınırların genişlemesiyle birlikte iç böl-
Ribat gelerde kalan ribatlar, işlev değiştirerek ticari konaklama
amacıyla kullanıldı. Bu yapı örneklerinin çoğu İpek Yolu gibi
Kervansaray
ticari yollar üzerinde bulunmaktaydı.
Pazar Kökeni ribata dayanan kervansaraylar da kervanların güvenliği

ve konaklaması için ana yol kenarında tesis edilirdi. Kervan-
Liman
saraylar genellikle 8-10 saatlik yürüyüş mesafesinde, 35–40
Panayır km aralıklarla kurulurdu. Vakıf sistemi sayesinde günümüze
kadar gelen kervansaraylar, yollar üzerinde kurulan ve kamu
yararına çalışan ticari yapılardı.

Pazar ve panayırlar, Orta Çağ’ın ekonomik örgütlenmesi-
nin en çarpıcı özelliklerindendir. Farklı coğrafyalarda değişik
adlarla anılsalar da ikisinde de amaç aynıdır. Günümüzdeki
fuarlara benzeyen panayırlar, XIII. yüzyılın sonuna kadar
pek çok ülkenin ticaretinde önemli rol oynamış ve ekono-
mik hayata da canlılık getiren önemli bir unsur olmuştur.

76