Page 11 - Tarih 9 - Ünite 3

ORTA ÇAĞ’DA DÜNYA

3.2. TARIMDAN TİCARETE EKONOMİ

İlk çağlardan itibaren tarım üretimini artırmak isteyen in- TARTIŞALIM
sanlar hangi faaliyetlerde bulunmuş olabilir?

Artı Üründen Sosyal Sınıflara

Tarımla geçinen toplumlarda kuraklık, beraberinde kıtlığı
getirdiği için önemli bir sorun olmuştur. Bu bölgelerde “artı
ürün” üretmek ve bunları depolamak son derece önemlidir.
Yağışın yeterli olduğu ve doğal besin kaynaklarının bol olduğu
bölgelerde büyük bir anlam ifade etmeyen artı ürün, kurak
bölgelerde hayati öneme sahiptir. Çünkü bu bölgelerde artı
ürüne sahip olan yerleşim merkezleri avantajlı duruma geç-
miş ve bu durum onlara güç kazandırmıştır. Örneğin Mezo-
potamya’nın kurak olması, sulamalı tarımı zorunlu kılmıştır.
Bu yüzden bölgede sulama kanallarının yapılmasıyla üretim
artmış ve ürün fazlası yani artı ürün ortaya çıkmıştır. Böylece
artı ürünü organize etmek için üretimin planlanması, ürünün
depolanması ve korunması gerekli hâle gelmiştir.
Ayrıca artı ürün, diğer ihtiyaçların karşılanması için değiş
tokuşu geliştirmiş ve çiftçilik dışında yeni meslekler ortaya
çıkarmıştır. Çiftçi, esnaf, tüccar, din adamı, savaşçı gibi yeni
sınıflardan oluşan daha büyük topluluklar şehir toplumunun
doğmasını sağlamıştır.

Artı ürünlerin bir merkezde
toplanması ve halka buradan
dağıtılması toplumda tabaka-
laşmayı ortaya çıkarmıştır. Ör-
neğin Mezopotamya’daki ta-
pınaklarda toplanan ürünlerin
kaydını tutan din adamları,
dağıtımı kontrol etmeye baş-
lamıştır. Böylece tapınak ra-
hipleri toplumda üst tabakayı
oluşturmuştur. Mısır’da ise ar-
tı ürün firavunların sarayında
toplanmıştır. Sermaye ve üre-
tim araçlarının toplanma yeri
Görsel 3.5
olan firavunun sarayı, aynı zamanda ürünün de toplandığı bir Horus Tapınağı (Mısır)
zenginlik merkezi hâline gelmiştir (Görsel 3.5).

Mezopotamya’da topraklar özel mülkiyet altında iken Mısır’da
firavun, tüm toprakların sahibidir. Bunun yanında tapınak top-
rakları ve subayların emekleri karşılığında edindiği topraklar
da vardır. Toprakları kullanan köylüler ise kiracı durumunda-
dır. Sümerlerde toprak mülkiyeti; tapınaklara ait topraklar,

Artı ürünün insan yaşantısına etkileri nelerdir? CEVAPLAYALIM

73