Page 16 - Tarih 9 - Ünite 3

3. ÜNİTE

işlek ticaret yoludur. Orta Çağ’da
Çin’den başlayıp Doğu Türkistan,
Moğolistan, Kazakistan, Özbekis-
tan, Kırgızistan ve Türkmenistan’ı
geçip Hazar Denizi’ne ulaşan İpek
Yolu’nun bir kolu da İran üzerin-
den Suriye’nin Lazkiye Limanı’na
ulaşmıştır. Diğer bir büyük kolu ise
Karakurum Dağları’nı aşarak İran
üzerinden Anadolu topraklarına gir-
miştir. Anadolu'dan da deniz yolu
veya Trakya üzerinden kara yolu ile
Avrupa'ya giderdi. İpek Yolu insan
Görsel 3.10 eliyle açılmış bir yol olmayıp tabi-
Yarkent Kalıntıları atın ve iklimin hazırladığı geniş vadi yatakları ile kervanların
(Doğu Türkistan)
konaklamalarına yarayacak vahalardan oluşmuştur. Bu vaha-
larda zamanla Turfan, Aksu, Kaşgar, Hotan, Yarkent (Görsel
3.10) gibi şehirler kurulmuştur.

İpek Yolu, tarih boyunca hem geçtiği bölgeleri iktisadi açıdan
kalkındırıp halkın refah seviyesini yükseltmiş hem de Do-
ğu-Batı kültür ve uygarlıkları için bir köprü olmuştur. Böylece
farklı pek çok ulusun birbiriyle tanışmasında, ticaret yapma-
sında ve kültürel zenginliğin alışverişinde etkin rol oynamıştır.
Bu yolun devletlere sağlamış olduğu ekonomik, kültürel ve
sosyal zenginlikler; çevredeki diğer devletlerin de dikkatini
çekmiştir. Bunun neticesinde İpek Yolu’nun hâkimiyeti için
bölgede sürekli siyasi ve askerî mücadeleler olmuştur. İpek
Yolu’ndaki güç mücadelesinin belirleyicileri Çinliler, Türkler,
Moğollar, Farslar, Araplar ve Ruslardır. İpek Yolu’na hâkim
olan kavimler, dünya siyasetinde etkin rol oynamışlardır.
Konar-göçer kavimler arasında bölgede en etkili olan iki millet
Türkler ve Moğollardır. Bu yol, Türklerin bölgedeki manevi
unsurlarla temas etmelerini sağlamıştır. İslamiyet öncesin-
de bölgeye egemen Türk devletleri; Hunlar, Avarlar ve Kök
Türkler’dir. İlk Türk İslam devletlerinden olan Karahanlıların
ve Gaznelilerin hızlı yükselişinin nedenlerinden biri de İpek
Yolu’nun kilit noktaları olan Hotan ve Kabil gibi şehirleri tica-
ri merkez olarak kullanmalarıdır. Moğolların hâkimiyetinden
sonra bu yolun altın çağı sona ermiş ve İpek Yolu diğer kara
ve deniz yollarının gölgesinde kalmıştır.

CEVAPLAYALIM İpek Yolu’nun geçtiği bölgelere hâkim olan Türk devletleri
hangileridir?

Kürk Yolu, Don Nehri’nin denize döküldüğü yerden başlayıp
Ural Dağları ve Güney Sibirya ormanları sınırından Altay-
lar’a, Sayan Dağları üzerinden Çin’e ve Amur Nehri’ne ulaşan
yoldur. Bu yoldan hayvanlarla getirilen deri ve postlar, İtil
Nehri vasıtasıyla Hazar Devleti’nin merkezi Hanbalık’a (Etil)

78