Page 21 - Tarih 9 - Ünite 3

ORTA ÇAĞ’DA DÜNYA

3.4. KANUNLAR GELİŞİYOR

“Kanunun adil olması gerekir çünkü adalet esaslarında ter- TARTIŞALIM
tip edilmeyen bir kanun, üç ayaklı masanın ayaklarından
birinin eksikliği gibi hatalara ve haksızlıklara yol açar. O
takdirde “devlet tahtı” yıkılır. Devletini korumak isteyen
hükümdar, adil kanun yapmak zorundadır.”
Yusuf Has Hacip
Yusuf Has Hacip’in Kutadgu Bilig adlı eserine göre devletin
ayakta kalmasını sağlayan unsurlar nelerdir?

İlk siyasi oluşumlarda, devlet ve toplum hayatının düzen ve
disiplinle yürütülmesi için her türlü hukuki iş, gelenek hâline
gelmiş kurallara göre düzenlenmiştir. Daha sonraki zaman-
larda örf ve âdetlerden oluşan geleneksel hukuk kuralları
yazılı hâle getirilmiştir. Roma İmparatorluğu’ndaki hukuk
kuralları da benzer şekilde gelişmiştir. Roma şehrinin kuruluş
tarihi olarak kabul edilen MÖ 753 yılından Doğu Roma İm-
paratoru Justinianus’un (Jüstinyanus) 565 yılında ölümüne
kadar geçen sürede Roma ve egemenliği altındaki ülkelerde
uygulanmış olan hukuka Roma Hukuku denir. Roma Huku-
ku, bugünkü Avrupa ülkelerinde uygulanan hukuk sisteminin
temelini oluşturur. Bu hukuk sisteminin ilk basamağı “12
Levha Kanunları”dır. Patricilerin uygulamalarına karşı çıkan
pleplerin ayaklanmaları ile bu kanunlar gündeme gelmiştir.
Bu ayaklanmaları bastırmak amacıyla kanunlar ıslah edilerek
ilk defa yazılı hâle getirilmiştir. Bu kanunlarla Roma halkının
görev ve sorumlulukları, halk arasındaki ilişkiler gibi pek çok
konuya açıklık getirilmiştir.

12 Levha Kanunları
• Bir kimse, kendisine borçlu olan kişiyi hâkim (majistra) önüne
götürürse ve borçlu borcunu ödeyemezse muayyen şekillere
riâyet ederek ona el koyar, evine götürür ve zincire vurur.
Muayyen zaman içinde yine ödeyemezse öldürebilir veya köle
olarak satabilir.
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi Görsel 3.15
Doğu Roma parası üzerinde
• Madde 4- Hiç kimse kölelik veya kulluk altında bulundurula- Justinianus
maz, kölelik ve köle ticareti her türlü biçimde yasaktır.
• Madde 5- Hiç kimseye işkence yapılamaz, zalimce, insanlık dışı
veya onur kırıcı davranışlarda bulunulamaz ve ceza verilemez.
527-565 yılları arasında Doğu Roma İmparatoru olan Justinia-
nus (Görsel 3.15), On İki Levha Kanunları başta olmak üzere
Roma kanunlarını toplayarak çağın ve toplumun ihtiyaçlarına
uygun bir şekilde yeniden düzenlemiştir. Justinianus Kanunları
madde madde yazılmamış, belli olaylar için verilmiş somut
örneklerle kanun maddeleri anlatılmıştır. Bu kanunlarla hukuk
kurallarında ilk defa kamu ve özel hukuk ayrımı yapılmıştır.
Özellikle aile, kişi ve miras hukuku konularındaki düzenleme-
ler, günümüz medeni hukukunun temelini teşkil etmektedir.

83