Page 35 - Tarih 9 | 4.Ünite

İLK VE ORTA ÇAĞLARDA TÜRK DÜNYASI

Bunun için Türkler, zaman zaman Çinlilerin tarım ürünlerinden
ve araçlarından yararlanmıştır. Örneğin Kök Türk hükümdarı
Kapgan Kağan, bir defasında Çin’den vergi olarak 1 250 ton
tohumluk buğday ile 3 bin adet tarım aleti almıştır. Kök Türk-
ler, Çin’den aldıkları tohumluk buğdayı aynı yıl içinde ekmiş;
fakat bu buğdayın hiçbiri çıkmamıştır. Zira Kapgan Kağan’a
vergi ödemeyi bir türlü içine sindirememiş olan Çin impara-
toriçesi (Görsel 4.30), bu buğdayı Kök Türklere pişirerek ver-
miştir. Ayrıca hediye olarak verilen altın ve gümüşün değeri
de çok düşüktür. Gerçeği anlayan Kapgan Kağan, 698’den
sonra Çin üzerine büyük bir akına geçmiştir. 703 yılına ka-
dar Çin’in kuzey eyaletlerine akınlar yapılmıştır. Üç yüz dört
yüz bin kişilik Çin orduları kırk elli bin kişilik Türk ordularına
mağlup olmuştur.

Kök Türkler’in, Çin ile ilişkilerinin yanında batısında bulunan
Görsel 4.30
Sasani ve Bizans İmparatorluklarıyla da ilişkileri olmuştur. Çin imparatoriçesi (Temsilî)
Özellikle Ak Hunların ortadan kalkmasıyla Kök Türk Devleti
batıda Sasani İmparatorluğu’yla sınır komşusu olmuştur. Batı
Kök Türklerine vergi vermeye başlayan Sasani Hükümdarı
Anuşirvan, Maveraünnehir ticaret yolunu tamamen eline ge-
çirmek istemiştir. İstemi Yabgu, kendisine karşı düşmanca
tutum takınan Sasani hükümdarına karşı Bizans İmparatorlu-
ğu ile temasa geçmiş ve 567 yılında İstanbul’a bir elçi heyeti
yollamıştır. Tarihte Orta Asya’dan İstanbul’a gönderilen bu ilk
heyete karşılık Bizanslılar da İstemi Yabgu’nun ülkesine elçi
göndermiştir. Böylelikle meydana gelen Türk-Bizans ittifakı,
Sasani İmparatorluğu’nu zor durumda bırakmıştır.
“İlk Türk devletlerinin çevresindeki devletlerle siyasi, sosyal
ve ekonomik ilişkilerinde cihan hâkimiyeti anlayışı da etkili TARTIŞALIM
olmuştur. Bunu İstemi Yabgu’nun ‘Atalarımızdan işittik ki
Roma İmparatorluğu elçileri geldiği zaman bu bizim için
artık yeryüzünü fethedeceğimize delalet eder.’ sözünden
anlaşılabilir.”
Türklerde cihan hâkimiyeti anlayışının ortaya çıkmasında
kut inancının etkisi nedir?

İlk Türk Devletlerinin Ticari Politikaları

Eski Türk topluluklarında ve devletlerinde ticaret, büyük öl-
çüde “değiş tokuş” esasına dayanmaktaydı. Diğer bir ifadeyle
alınan mal karşılığında başka bir mal verilmekteydi. Bu da
hiç şüphesiz alınacak ve verilecek mal hususunda tarafların
karşılıklı anlaşmalarına bağlıydı. Türkler, değiş tokuş için en
çok atı kullanmışlardı. Ticarette kullanılan başka bir ödeme
aracı da kıymetli madenlerden yapılmış çeşitli kap kacaklardı.
Yaptıkları ticarette parayı da kullanan Türkler; özellikle Bizans,
Çin ve Sasani gibi komşu ülkelerden vergi, haraç ve savaş
tazminatı adı altında temin ettikleri paralarla ihtiyaçları olan
malları satın alırlardı. Türkler, satir adını verdikleri ve diske
benzeyen bu gümüş parayla ticarette ödeme yapmışlardı.

121