Page 31 - Tarih 9 | 4.Ünite

İLK VE ORTA ÇAĞLARDA TÜRK DÜNYASI

İTİL BULGARLARI
PEÇENEKLER BAŞKIRTLAR
MACARLAR KIPÇAKLAR Ötüken
AVARLAR HAZARLAR OĞUZLAR KARLUKLAR KIRGIZLAR
BULGARLAR TÜRGİŞLER
Karadeniz Tufan
Semerkant
Kaşgar
Buhara
BİZANS İMPARATORLUĞU
Hazar Denizi
Akdeniz Hotan
İRAN ÇİN
MISIR Basra
HİNDİSTAN
AFRİKA Kızıldeniz Büyük Okyanus
Umman Denizi
0 750 km
Hint Okyanusu
Harita 4.9
Hazar Devleti, VII-XI. yüzyıllar arasında Karadeniz ile Kafkas Diğer Türk
devlet ve
dağlarının kuzeyinde ve İdil (Volga) Nehri dolaylarında hüküm sür- toplulukları
müştür. Hazarlar tarih sahnesine Sabar Türkleri’nin devamı olarak
çıkmıştır. Batı Kök Türk Devleti yıkılınca Hazarlar bağımsızlıklarını
ilan etmiştir. Hazarlar, Museviliği benimseyen tek Türk devleti olup
ülkesinde farklı dinleri barındırmıştır. Hazar ismi günümüzde Hazar
Denizi adında yaşamaya devam etmektedir (Harita 4.9).

Karluklar, Kök Türklerin hâkimiyeti altında yaşamış, Orta Asya
tarihinde önemli rol oynamıştır. Karluklar, II. Kök Türk Devleti’nin
yıkılmasında ve Uygur Devleti’nin kurulmasında etkili olmuştur.
751 Talas Savaşı’nda Çinlilere karşı Müslüman ordusunun yanında
yer almıştır. 840’ta Uygur Kağanlığı’nın yıkılması üzerine kendini
Kök Türkler’in halefi kabul eden Karluk Hükümdarı Bilge Kül Kadir
Kağan “Kara Han” unvanını almıştır. Böylece Karluklar değişiklik
geçirerek aynı zamanda Orta Asya’da ilk Türk İslam devleti olan
Karahanlılar’a dönüşmüştür.

Avar Hakanlığı, Asya Hun Devleti’nin yıkılmasından sonra IV.
yüzyıl sonlarında, Moğolistan’da kurulmuştur. I. Kök Türk Devleti;
Avar Hakanlığı’na son verince Avarlar, Batı’ya göç etmiş ve Bayan
Han zamanında Orta Avrupa’da devlet kurmuşlardır. İstanbul’u iki
kez kuşatan Avarlar, Germen ve Slavları yönetim, askerlik ve sanat
alanlarında etkilemiştir (Görsel 4.27).

Türgişler, Kök Türk Hakanlığı’nın batıdaki kalabalık boylarından
biri olarak İli Nehri dolaylarında yaşamıştır. Emevilerle mücadele Görsel 4.27
ederek Arapların, Orta Asya’da hâkimiyet kurmasını engellemiştir. Avarlar’a ait
Türgişler kendi adlarına para bastırmışlardır. süs eşyası

Başkırtlar, Orta Asya Türk kavimlerinden olup, Ural Dağlarının ku-
zey ve doğu kısımları ile İdil’in kuzey kesimini oluşturan bozkırlarda
yaşamıştır. Yaşadıkları bölgeye Başkırdistan olup buranın başşehri
Ufa’dır. Başkırtların aslı Türkistan’ı terkederek kuzeye yönelen ve
sonra batıya geçen Kıpçak Türkleri’ne dayanmaktadır.

117