Page 11 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | 3.Ünite

ŞİİR

DİVÂNU LUGATİ’T-TÜRK

Esirgeyen, Bağışlayan Tanrı’nın Adıyla
-Ve O’nun Yardımıyla-
(…)
Ben onların ülkelerini ve bozkırlarını inceledim; Türk, Türkmen,
Oğuz, Çigil, Yağma ve Kırgızların lehçelerini ve kafiyelerini öğrendim.
Zaten ben onların, dilde en doğruyu bilenlerinden, anlatımda en açık
olanlarından, akılca en yetkinlerinden, soyca en köklülerinden, mızrak-
ta en iyi atıcılarındanım. Böylece her boyun dili bende en mükemmel
şeklini buldu. Sonra bu kitabı en iyi şekilde düzenleyerek yazdım. Yüce
Allah’ın yardımına sığınıp kitabımı Divânu Lugati’t-Türk (Türk Lehçe-
lerinin Divanı) diye adlandırarak ortaya koydum. Sonsuza kadar anılsın
ve ebedî bir hazine olsun diye.
(…)
Kitabı sözlük harfleri sırasına göre düzenledim. Zorlukları yumuşa-
sın, derinlikleri ve en dipteki noktaları açıklansın diye hikmetler, seciler,
atasözleri, şiirler, recezler ve nesirlerle süsledim. Her söz yerli yerine
otursun, yanlış olanlar bilinsin, kelimeleri arayanlar konuldukları yerde
onları bulsunlar, isteyenler belirlendikleri yerde onları görsünler diye
yıllarca eziyet çektim.
Bu dilin tamamını sekiz kitapta topladım.
Bunlardan birincisi hemze kitabıdır. Yüce Allah’ın yazılışıyla (başla-
manın) uğurlu olacağını düşünerek onu öne aldık.
İkincisi sâlim kitabı.
Üçüncüsü muzâaf kitabı.
Dördüncüsü misal kitabı.
Beşincisi üçler kitabı.
Altıncısı dörtler kitabı.
Yedincisi gunne kitabı.
Sekizincisi iki sâkin (sükûn) harfin toplandığı kitap.
Kaşgarlı Mahmut, Divânu Lugati’t-Türk

ATABETÜ’L-HAKÂYIK

Süngekke yilig teg erenge bilig biliglig biringe biligsiz mingin
Eren körki akl ol süngekning yilig tengegli tengedi biligning tengin
Biligsiz, yiligsiz süngek teg halı baka körgil emdi uka sınayu
Yiligsiz süngekke sunulmaz elig ne neng bar bilig teg asıglıg öngin

Edip Ahmet Yüknekî, Atabetü’l-Hakâyık
Bilig bildi boldı eren belgülüg
Biligsiz tirigle yitük körgülüg
biliglig er öldi atı ölmedi
biligsiz tirik erken atı ölüg

89