Page 5 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 | 3.Ünite

Şiir

Metin ve Türle İlgili Açıklamalar

Şiir; duygu, düşünce ve hayallerin genellikle imge ve ahenk unsurları kullanılarak dizeler hâlinde
anlatıldığı edebî türdür. Edebî türlerin en eskilerinden olan şiir alanında önemli eserler verilmiştir.
İngiliz edebiyatında Shakespeare’in (Şekspir) soneleri ile Amerikan edebiyatında Edgar Allan Poe’nun
Annabel Lee; Fransız edebiyatında Baudelaire’in (Bodler) Kötülük Çiçekleri, Lamartine’in (Lamartin)
Göl, Verlaine’in (Verlen) Şiir Sanatı, Aragon’un (Aragon) Mutlu Aşk Yoktur; Şili edebiyatında Neruda’nın
(Neruda) Umutsuz Bir Şarkı; Alman edebiyatında Goethe’nin (Göte) Doğu Batı Divanı, Rilke’nin (Rilke)
Duino Ağıtları adlı eserleri dünya edebiyatında türün tanınmış örneklerindendir.
Yunus Emre’nin ilahileri, Fuzuli’nin gazelleri, Karacaoğlan’ın koşmaları ile Şeyh Galip’in Hüsn ü Aşk,
Namık Kemal’in Hürriyet Kasidesi, Abdülhak Hamit’in Makber, Tevfik Fikret’in Yağmur, Cenap Şahabet-
tin’in Elhan-ı Şita, Ahmet Haşim’in Merdiven, Yahya Kemal’in Sessiz Gemi, Mehmet Akif’in Çanakkale
Şehitlerine, Faruk Nafiz’in Han Duvarları, Nazım Hikmet’in Salkım Söğüt, Necip Fazıl’ın Kaldırımlar, Ca-
hit Sıtkı’nın Otuz Beş Yaş, Arif Nihat Asya’nın Bayrak, Attila İlhan’ın Ben Sana Mecburum, Fazıl Hüsnü
Dağlarca’nın Mustafa Kemal’in Kağnısı, Sezai Karakoç’un Sürgün Ülkeden Başkentler Başkentine adlı şi-
irleri Türk edebiyatında türün tanınmış örneklerindendir.

Tanzimat Dönemi Şiiri

Tanzimat Fermanı’nın ilanından (1839) sonra siyasi ve sosyal alanda görülen Batı kaynaklı değişme
ve gelişmeler şiire de yansır. Şinasi’nin 1859’da Fransızcadan çevirdiği şiirleri yayımladığı Tercüme-i
Manzume adlı eserini, sonraki yıllarda özellikle Fransız şairlerden yapılan başka çeviriler izler. Bu şi-
irler aracılığıyla Türk edebiyatında yeni nazım biçimleri ve yeni kavramlar görülür. Tanzimat’a kadar
aydın çevrelerde divan şiiri zevk ve anlayışı hâkimken Tanzimat’la birlikte Batı şiiri zevk ve anlayışı da
tanınmaya ve ilgi görmeye başlar.

Tanzimat şiiri, iki dönemde incelenebilir. Birinci dönemde toplum için sanat anlayışıyla eser verilir.
Dilde yalınlaşma amaçlanır fakat başarılamaz. Divan şiirindeki parça güzelliği anlayışının yerini bütün
güzelliği anlayışı alır. Biçimde (nazım şekli, nazım birimi vb.) genellikle divan şiiri geleneğine bağlı ka-
lınırken içerikte yeniliğe yöneliş görülür. Fransız İhtilali’nin de etkisiyle Batı’da yaygın olarak kullanılan
hak, hukuk, vatan, özgürlük gibi siyasi ve sosyal temalar sıklıkla ele alınır. Şiirlere isim verilmeye (baş-
lık konmaya) başlanır: Besalet-i Osmaniyye ve Hamiyyet-i İnsaniyye (Hürriyet Kasidesi) gibi. Tanzimat’ın
birinci döneminin önde gelen şairleri Şinasi, Ziya Paşa ve Namık Kemal’dir.

İnandığı değerler uğruna fedakârlıktan çekinmeyen Namık Kemal; Hürriyet Kasidesi’ni ilkeleri doğ-
rultusunda, hükûmetteki görevinden istifa ettikten sonra yazmıştır. Kaside nazım şekliyle yazdığı bu
şiirde mahlas kullanmamış, klasik kasidede bulunması gereken bölümlere (nesip, girizgâh, tegaz-
zül...) yer vermeyerek doğrudan konuya girmiştir:
Görüp ahkâm-ı asrı münharif sıdk u selâmetden
Çekildik izzet ü ikbâl ile bâb-ı Hükûmet’den
Kasideler genellikle bir devlet büyüğünü övmek için yazılırken Hürriyet Kasidesi soyut bir kavra-
mın (hürriyet) yüceltilmesi için yazılmıştır. Hürriyet Kasidesi’nde Arapça, Farsça kelime ve tamlamalar-
la yüklü bir dil kullanan şair, eleştirel bir anlatım tutumu sergilemiştir.

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Hürriyet Kasidesi adlı metindeki “Hakîr olduysa millet şânına noksân gelir sanma” dizesindeki altı
çizili kelimenin anlamını bağlamdan hareketle tahmin ediniz, tahmininizin doğruluğunu kaynak-
lardan yararlanarak kontrol ediniz.
2. Hürriyet Kasidesi adlı metnin temasının evrensel olup olmadığını tartışınız.

3. Şiirde geçen “kendini insan bilmek” ve “felekten intikam almak” sözleriyle anlatılmak istenen nedir?

73