Page 29 - Türk Dili ve Edebiyatı 9 | 3.Ünite

Şiir

Divan edebiyatında bazı kavramları dolaylı anlatmak için kullanılan nükteli ve sanatlı söze maz-
mun denir. Başlangıçta bir şaire özgü olan imge, zamanla başka şairler tarafından da kullanılırak ka-
lıplaşırsa mazmun olur:
Her gönül bir Leylâ aşkıyla yaslı.
Ne Şirin eksilir yerden ne Aslı,
Bülbül şakıdıkça dallar ardından...
Halit Fahri Ozansoy
Bu şiirde gül ile bülbül arasındaki aşka gönderme yapmak için “bülbül” mazmunu kullanılmıştır.

Edebî Sanatlar (Söz Sanatları)

Edebiyatta anlatımı zenginleştirmek, renklendirmek ve daha çarpıcı bir duruma getirmek için te-
melde benzetme esasına dayalı, söz ve anlama bağlı anlatım inceliği ve özelliğidir. Edebî metinlerin
sanatsal niteliklerinin anlaşılmasında edebî sanatların önemli bir yeri vardır. Teşbih, istiare, mecazı-
mürsel, teşhis, intak, tenasüp, tezat, telmih, hüsnütalil, tecahüliarif, kinaye, tevriye, tariz, irsalimesel ve
mübalağa başlıca edebî sanatlardır.

Teşbih (Benzetme): Aralarında benzerlik ilgisi kurulan varlık veya kavramlardan nitelikçe zayıf
olanın, kuvvetli olana benzetilerek anlatılmasıdır.
Teşbihin dört ögesi vardır:
Benzeyen: Özellikçe zayıf olandır. Kendisine benzetilen: Özellikçe güçlü olandır.

Benzetme yönü: Aktarılan özelliktir. Benzetme edatı: Gibi, kadar, sanki vb. kelimelerdir.
“Benzeyen” ve “kendisine benzetilen” asıl ögelerdir. “Benzetme yönü” ve “benzetme edatı” yardım-
cı ögelerdir. Yardımcı ögeler kullanılmadan da benzetme yapılabilir.

Bin atlı, akınlarda çocuklar gibi şendik

Benzeyen: bin atlı (akıncılar). Kendisine benzetilen: çocuklar.
Benzetme yönü: şen olma. Benzetme edatı: gibi.
Bu benzetmede dört öge de bulunmaktadır.

Bin atlı o gün dev gibi bir orduyu yendik!

Benzeyen: ordu. Kendisine benzetilen: dev.
Benzetme edatı: gibi.

Bu benzetmede benzetme yönü bulunmamaktadır.

Köyler, ufka dizilen tozlanmış birer resim;
Yollar, köyleri saran eskimiş çerçeveler..
Sabri Esat Siyavuşgil

Benzeyen: köyler, yollar. Kendisine benzetilen: resim, çerçeveler.
Benzetme yönü: tozlanmak, sarmak.
Bu benzetmede benzetme edatı bulunmamaktadır.

97