Page 3 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 1.Ünite

Türklerde Devlet Teşkilatı

Oğuz Kağan’ın, büyük oğullarını Türklerde kutsal kabûl BİLGİ NOTU
edilen doğuya göndermesi ve büyük oğullarının burada altın
yay bulmaları, küçük oğullarını ise batıya göndermesi ve onla- Günümüzde “El, gün
rın da gümüş ok bulmaları, bu üstünlüğün göstergesidir. Türk- bize ne der sonra?” ve “Ele
lerde yay hükümranlığı, ok ise bağlılığı temsil etmiştir. güne karşı” deyimlerinde
Büyük oğulların küçük oğullardan üstün tutulması gele- geçen el ve gün kelimeleri,
neği, ilk Türk devletlerinden ilk Türk İslam devletlerine ve daha geçmişte İl (devlet) ve Kün
(halk-millet) anlamlarında
sonra da Osmanlı Devleti’nin ilk dönemlerine kadar devam et- kullanılmıştır. Bu kelimeler
miştir. Geleneklerin her dönemde geçerliliğini koruması, Türk- zamanla “Devlet ve millet
lerin devlet anlayışında bir süreklilik olduğunu gösterir. bize ne der sonra?” şek-
İlk Türk devletlerinde devlete, il (el) denilirdi. İl kelimesi, lindeki anlamını yitirerek
aynı zamanda barış anlamına da gelmekteydi. Konargöçer ha- “Başkaları bize ne der son-
yatın sebep olduğu şartlar, Türklerde teşkilatlanmayı zorun- ra?” anlamını kazanmıştır.
lu hâle getirmiş, devletin unsurları da; bağımsızlık (oksızlık),
ülke, halk (kün) ve teşkilat olarak belirlenmiştir (Şema 1.1).
Devletin günümüzdeki tanımı ise; “Millet olma bilincine ulaşmış bir topluluğun, belirli sınır-
lar içerisinde teşkilatlandığı siyasi, sosyal, hukuki ve bağımsız bir yapı.” şeklindedir. Günümüz-
de devletlerin sınırları daha da belirginleşmiş, uluslararası ilişkiler çoğalmış, devletlerin üretim
ve tüketim açısından birbirlerine olan ihtiyaçları da artmıştır.

İLK TÜRKLERDE DEVLETİ OLUŞTURAN UNSURLAR

Bağımsızlık (Oksızlık)

İstiklalden mahrum bir toğluluğu ölmüş olarak kabul eden ilk Türklerde bağımsızlığa
oksızlık denilmiştir. Hiçbir kavme boyun eğmemek Türklerde millî bir karaktere dönüş-
müştür.

Ülke
Ülke, bağımsız bir devletin hak ve yetkilerini herhangi bir kısıtlamaya tabi olmadan kulla-
nabildiği coğrafî bir alandır. İlk Türk devletlerinde yurt sözü daha çok vatan için kullanıl-
mış, o dönemde ülke sınırlarına da yaka denilmiştir.

Halk (Kün)
“İnsanı yaşat ki devlet yaşasın!’’ sözünde dile getirilen halk, devleti yaşatan ve kağanı
başarılı kılan en önemli unsurdur. İlk Türklerde ferdin adaletle yönetilmesi ve ekonomik
olarak rahat bir yaşantıya sahip olması esastır.

Teşkilat

Türkler, tarih boyunca çok iyi işleyen idari ve askerî teşkilatlar kurmuş ve bu sayede günü-
müze kadar varlıklarını devam ettirmiştir. Konargöçer hayat, Türklerin disiplinli ve teşkilat-
lı bir şekilde yaşamasını sağlamıştır.

Şema 1.1: İlk Türklerde devleti oluşturan unsurlar

13