Page 29 - Uluslararası İlişkiler

ÜNİTE
ULUSLARARASI İLİŞKİLERDE AKTÖRLER VE AKTÖRLERİN İLİŞKİ TÜRLERİ 2

Görsel 2.2 OXFAM (Açlıkla ve Yoksullukla Mücadele için Oxford Komitesi)

Uluslararası hükûmet dışı örgütler, ortak amaçlara sahip kişilerin veya grupların tek başlarına ger-
çekleştiremeyecekleri etkinlikleri yapmalarıyla önemli bir boşluğu doldururlar. Bu örgütler, bir bölgede ya
da bütün dünyada faaliyet gösterebilirler. Uluslararası hükûmet dışı örgütler, bir tek amaç doğrultusunda
faaliyette bulunabildikleri gibi birden fazla amaç için de yapılanmış olabilirler.
Özellikle XIX. yüzyıldan itibaren yaygınlaşan bu aktörler, başlıca şu alanlarda faaliyet gösterir:
iktisadi kalkınma ve insani yardım yapmak (OXFAM) (Görsel 2.2), sağlık hizmetlerinde yardımda bulun-
mak (Sınır Tanımayan Doktorlar), uluslararası alanda insan haklarını savunmak (Uluslararası Af Örgütü,
İnsan Hakları İzleme Örgütü), çocukları korumak (Save the Children), çevreyi korumak (Greenpeace),
yolsuzluklarla savaşmak (Transparency International).
Uluslararası hükûmet dışı örgütlerden bazıları, uluslararası hukuki kişiliğe sahip olmalarına rağ-
men bunların çoğu hukuki statüde değildir.

c. Çok Uluslu Şirketler
Çok uluslu şirketler sanayi, ticaret, bankacılık, medya sektörleri başta olmak üzere çeşitli ekono-
mik faaliyetleri olan özel girişimlerdir. Bu aktörler, yönetim merkezleri belli bir ülkede olmakla birlikte faa-
liyetleri ülke sınırlarını aşan kâr amaçlı büyük şirketlerdir. Çok uluslu şirketler, diğer ülkelerdeki of sleriyle
ham madde, nitelikli iş gücü ve sermaye ihtiyaçlarını karşılamaya çalışırlar.
Çok uluslu şirketlerin 1970’lerden itibaren uluslararası ticarette merkezî bir rol oynadıklarını söy-
lemek mümkündür ve özellikle doğrudan dış yatırımlarıyla uluslararası ekonomide etkili olmaktadırlar.
Bu şirketler, hükûmetlerin politikalarına doğrudan karışma hakkına sahip olmamakla birlikte, faaliyet
gösterdikleri ülkelerin iç politikalarının şekillenmesinde etkili bir unsurdur.

29