Page 38 - Uluslararası İlişkiler

ÜNİTE
3 ULUSLARARASI İLİŞKİLERİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Bilgi Kutusu Bilgi Kutusu
AMARNA MEKTUPLARI’NDAN

Kral Duşrat a’nın Mısır
Firavunu 4. Amenof s’e Elam’ın Asur İmparatorluğu taraf ndan ele geçi-
yazdığı mektubun son rilişine ilişkin olaylar, dönemin Asur ajanlarından
kısmı şöyledir: “Karde- Belibni taraf ndan en ince ayrınt sına kadar Kral
şim bana alt n yollasın, Asurbanipal’e mektuplarla bildirilmişt r:
sayılamayacak kadar “Krallar kralı efendime, kölesi Belibni’den Elam
çok miktarda alt n yol- haberleri şunlardır: Kaçmış olan eski kral Um-
lasın. Çünkü kardeşimin malkaldaş geri döndü, taht ele geçirdi ve bir
ülkesinde çok alt n var- ayaklanma çıkartarak Madaktu kent ni terk et .
dır, kum gibi alt n vardır Anasını, karısını ve çocuklarını yanına alarak,
orada. Kardeşimin zaten Umay Irmağı’nı geçerek Güney’e doğru yürü-
çok olan alt nlarını, dile- dü. Şimdi Talak kent önündedir. Kumandanları
rim tanrılar on kat daha Ummanşobar ve Undadu ile bütün müt ef kleri,
çoğaltsın. Kendi soyu için Görsel 3.2 Amarna Şukarissungur kent ne yürüyorlar. Dediklerine
benden bir şey dileyecek Mektupları'ndan göre, Kuku ile Kaydalu arasında yerleşmek niye-
olursa kardeşim, istediği- bir kesit t ndeler. Krallar kralı efendimin yolladığı askerle-
nin on kat nı veririm ona. rin gelişi, bütün ülkeyi dehşet içinde bırakmışt r.
Toprağım toprağıdır, soyum soyudur.” Elam, vebadan kırılıyor şimdi. Bu tür felaketleri
gören hainler, ne yapacaklarını şaşırmış durum-
Vladimir Potyemkin, Uluslararası İlişkiler Tarihi (Dip- da korku içindeler. Bütün ülke onlardan yüz çe-
lomasi Tarihi), s. 19. viriyor. Takkaşarua ve Şallukea aşiretleri isyan
Bu çağlardan günümüze kalan diplomat k mektup hâlindeler.”
ve uluslararası antlaşma met nleri, devletlerin hü- Vladimir Potyemkin, Uluslararası İlişkiler Tarihi
kümdarlarının birbirleriyle ilişki içinde olduğunu or- (Diplomasi Tarihi), s. 27.
taya koymaktadır. “Amarna Mektupları”, ilk çağlar-
daki uluslararası ilişkiler ağını gösteren bir diplomasi
arşivi niteliğindedir.

Orta Doğu’daki devletlerin uluslararası iliş- Aklınızda Bulunsun
kilerde kullandıkları sözlü iletişimin yazılı hâle gel-
mesinde ve bir düzen kazanmasında, Mısırlıların
etkisi büyüktür. Mısır’ın, ilk çağların büyük devletle- Gümüş tabakalar
rinden biri olduğu için bölgenin uluslararası yapısın- üzerine yazılmış
da belirleyici bir rol almıştır. olup asıl metni
Anadolu’da ise özellikle MÖ 2000’lerden iti- kayıp olan Kadeş
baren Hititler, Frigyalılar, Lidyalılar, İyonyalılar ve Antlaşması’nın
Urartular yaşamışlardır. Anadolu’da ilk siyasi birlik (MÖ 1280) Mısır’da-
ki tapınak duvar-
Hititler tarafından kurulmuş ve Suriye’yi ele geçir- larına kazınmış bir
mek için uzun yıllar savaşan Mısır ve Hitit devletleri, nüshası, İstanbul Görsel 3.3
yeni ortaya çıkan Asur tehlikesine karşı aralarında Arkeoloji Müzesinde Kadeş Antlaşması Metni
barış yapmışlardır. Bir barış ve ittifak antlaşması sergilenmektedir.
olarak MÖ 1280’de imzalanan ve bir kopyası Bir-
leşmiş Milletlerin merkezinde sergilenen Kadeş Antlaşması’nın uluslararası ilişkiler açısından çok dikkat
çekici özellikleri şunlardır:
1. Tarihte devletler arasında yapılan ilk ittifak antlaşmasıdır.
2. Elimizde metni bulunan ilk uluslararası hukuk belgesidir.
3. Bütün uluslararası antlaşmaların ilk örneği kabul edilir.
Eski Yunan’ın genel siyasi yapısı, “polis” adı verilen şehir devletlerinden oluşmuştur. Site dev-
letleri arasındaki ilişkilerin temel özelliği, rekabete dayalı birlikte yaşama tecrübesine dayanmaktadır.
Sayıları 1500’ü bulan irili ufaklı site devletinden oluşan eski Yunan dünyasındaki uluslararası ilişkiler
hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır. Siyaset teorisinin klasik düşünürleri olarak nitelenen Platon ve
Aristo da dâhil olmak üzere eski Yunan f lozof arı bu konu üzerinde durmamıştır. Devletler arası ilişki-
lerde savaşı bir gerçeklik olarak kabul eden Platon ve Aristo, Yunan site devletleri arasındaki savaşları
onaylamazken Yunanlılar ile barbarlar arasındaki savaşları doğal karşılamıştır.

38