Page 24 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 1.Ünite

1.4 MODERN KARA, DENİZ VE HAVA HÂKİMİYET TEORİLERİ

İç Kenar Kuşak
Dış Kenar Kuşak

Kuzey Amerika Avrupa
Asya
Atlas Okyanusu

Afrika
Büyük Okyanus Büyük Okyanus
Hint Okyanusu
Güney Amerika

Avustralya
Kara Gücünün Sınırı
Kara Gücü
Kara Gücü ve Deniz
Gücünün Kesiştiği Bölge
Deniz Gücü Sınırı
Antartika 0 1000 2000 km

Harita 1.8: Hâkimiyet teorilerinin güç merkezlerini gösteren dünya haritası

XIX. yüzyılda Avrupa’da büyük ülkeler, gücü ve zenginliği çevre bölgelere hâkim olmakla eş değer
görmüşlerdi. Ülkelerin gücü ve zenginliği sahip oldukları çevre bölgelere bağlıydı. Dolayısıyla coğrafi
şartlar gereği yayılma ve egemenlik alanını genişletme şansı olmayan devletler güçlü devlet olama-
yacaktı. Bu durum ülkelerin kendilerine uygun jeopolitik görüşleri benimsemesine yol açtı. Bu noktada
dünyanın stratejik ağırlık merkezlerini saptamaya yönelik olarak ortaya atılan jeopolitik teoriler şunlardır
(Harita 1.8):

Deniz Hâkimiyet Alfred Thayer Mahan “Dünya egemenliğinin anahtarı deniz yollarının
Teorisi (Alfirıd Deyır Mehın) kontrolündedir.’’

Kara Hâkimiyet Halford J.Mackinder “Karalara hâkim olan dünyaya hâkim olur.”
Teorisi (Helfırd Cey Mekındır)

Hava Hâkimiyet Harry A. Sachaklian “Havaya hükmeden bir millet tüm dünyaya hâkim
Teorisi (Hery Saçaklian) olur.’’

Deniz Hâkimiyet Teorisi
Amerikalı Amiral Alfred Thayer Mahan (1840-
1914), bir devletin büyüklüğünün kıyılarının uzunluğu
ve limanlarının özelliğiyle ölçülebileceğini, dolayısıy-
la uluslararası ilişkilerin düzenlenmesinde ve dünya
politikasının kontrolünde hâkim unsurun deniz ege-
menliği olduğu görüşünü ortaya koymuştur. Mahan,
ulusal yayılmanın denizlere yönelmesi gerektiğini,
deniz egemenliğinin ABD’yi dünya egemenliğine gö-
türeceğini söylemiştir. Mahan, kitabının “Elements Görsel 1.15: Deniz kuvvetleri
of Sea Power” (Deniz Gücünün Unsurları) adlı bö-
lümünde bir ülkenin deniz gücü (Görsel 1.15) için şu altı faktörün etkili olduğunu belirtmiştir: Bir devletin
denize olan coğrafi konumu, ülkenin fiziki yapısı yani ülkenin doğal kıyı şeridinin yapısı, coğrafi alanın
fiziki ve beşerî coğrafyaya etkisi, nüfus gücü, toplum yapısı, ülkelerin yönetim yapısı.

34