Page 22 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 1.Ünite

Orta Doğu’da İngiliz Manda Yönetimleri

Irak: San Remo Konferansı ile Irak’ın manda idaresi İngiltere’ye teslim edildi. İngiltere, Mekke
Şerifi Hüseyin’in oğlu Faysal’ı Irak kralı yaparak Irak’a 1922’de özerklik verdi. 1930’da Irak’ın ba-
ğımsızlığını tanıdı. Irak, 1932’de Milletler Cemiyetine üye oldu.

Mısır: Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na girmesi üzerine Aralık 1914’te İngiltere, Mısır
üzerinde hâkimiyetini kurdu ve 28 Şubat 1922’de yayımladığı deklarasyonla Mısır’ın bağımsızlığı-
nı ilan etti. Süveyş Kanalı ve Mısır’daki yabancı haklarını korumayı üzerine aldı. İngiltere, 1936’da
yapılan antlaşma ile Mısır’dan çekildi. Mısır, Mayıs 1937’de Milletler Cemiyetine üye oldu.

Arabistan: I. Dünya Savaşı başladıktan sonra Mekke Şerifi Hüseyin ile mücadeleye giren
Suud ailesinden Abdülaziz İbni Suud, 1926 Ocak ayında kendisini Hicaz Kralı ve Necd Sultanı
ilan etti. 1932’de devletin adı Suudi Arabistan Krallığı oldu. Suudi Arabistan aynı yıl içerisinde
Milletler Cemiyetine üye oldu.

Ürdün: Ürdün, Fransız mandasındaki Suriye Krallığı’na dâhildi. Eylül 1922’de Milletler Cemi-
yeti kararı ile Ürdün Devleti kuruldu ve İngiltere mandasına bırakıldı. Ürdün 1946’da İngiltere ile
yaptığı antlaşma ile bağımsızlığını kazandı.

Filistin: İngiltere, Balfour Deklarasyonu ile bir Yahudi devletinin kurulmasını kabul ettiğini or-
taya koydu. Bu deklarasyon neticesinde Filistin’e yoğun bir şekilde Yahudi göçü başlatıldı. San
Remo Konferansı kararları ile Filistin, Suriye’den ayrılarak İngiltere mandasına bırakıldı. Nihaye-
tinde İsrail Devleti, II. Dünya Savaşı sonrası 1948’de kuruldu.

Yemen: Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılması ile Yemen’in bağımsızlığı fiili bir durum olarak
ortaya çıktı. Yemen, savaş sonrası İmam Yahya önderliğinde İngilizlere karşı mücadele etti ve
İngiltere’ye karşı İtalya ile iş birliğini geliştirdi. İngiltere 1934’te Yemen’in bağımsızlığını tanıdı.

b) Fransa’nın Orta Doğu Politikaları

San Remo Konferansı ile Suriye ve Lübnan, Fransız mandasına verildi. Arapların Suriye Krallığı
beklentisi San Remo Konferansı’nda karşılanmadı ve Filistin, Suriye’den ayrılarak İngiliz mandasına
bırakıldı. Bu durumun Suriye’de yarattığı hayal kırıklığı halkın Fransızlara karşı mücadele etmesine yol
açtı. Fransızlar 1920 Temmuz’unda Şam’a girdi. Kral Faysal kovularak yönetime Fransız yüksek komi-
seri getirildi. Fransa bölgede “Böl ve yönet.” anlayışına dayanan bir politika izledi. Suriye’de muhalefeti
kırmak için ülkeyi Lübnan, Alevi, Dürzi, Halep ve Şam olmak üzere beş ayrı siyasi bölgeye ayırdı. Bun-
lardan yalnız Lübnan bugüne kadar varlığını koruyabildi.
Fransa bölgede yaşanan muhalefeti dizginlemek için 1926 Mayıs’ında Lübnan’a, 1930 Mayıs’ında
Suriye’ye sözde bağımsızlık vererek her ikisinde de yönetim biçimini cumhuriyet olarak ilan etti. Bu iki
ülkenin anayasalarında Fransız mandasına ait maddeler yer aldı. Fransa; İtalyan ve Alman yayılmacı-
lığının gelişmesi üzerine 1936’da bölgeden çekildi. Ancak Fransız Meclisi mevcut durumu tanımadığın-
dan Fransa’nın bölgeden tamamen çekilmesi 1946’da gerçekleşti.

32