Page 17 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 1.Ünite

vermiş ve millî şuurlarını korumayı başarmışlardır. Bolşevik İhtilali’nin getirdiği ortamdan istifade ede-
rek millî hareketleri yeniden başlatmışlardır. Başkortlar, Ahmet Zeki Velidî Togan (Görsel 1.12) önder-
liğinde Rusya Müslümanları Kongresi’ne katılmış ve 1919’da Togan’ın liderliğinde Başkort Otonom
Cumhuriyeti’ni kurmuşlardır. Ahmet Zeki Velidî Togan, devlet başkanlığı sırasında Sovyet yönetimiyle
arası açılınca Güney Türkistan’a gitmiş ve Basmacı Hareketi’ne katılmıştır.
Başkortların millî mücadelesinin sembol ismi olan Ahmet Zeki Velidî Togan, 10 Aralık 1890’da
Başkort bölgesi İşimbay kazası Küzen köyünde doğmuştur. İlk eğitiminde anne ve babasının katkı-
sı pek fazladır. Yükseköğrenimini Kazan ve Ufa şehirlerinde tamamlamıştır. Rus DUMA Meclisinde
oluşturulan uzman heyette Başkort temsilcisi olarak görev yapmıştır. 1917 Ekim Devrimi’nden sonra
siyasete atılmıştır. Başkort Özerk Cumhuriyeti’nin kurulmasında aktif görev alıp kısa bir süre sonra
devlet başkanı olmuştur. 1921’de Türkistan Millî Birliğinin başına getirilen Togan, Basmacı Hareketi’ne
katılarak Bolşeviklerle mücadeleye girişmiştir.
Ahmet Zeki Velidî Togan, 1923’te hareketin başarısız olması üzerine İran, Afganistan ve Hindistan
üzerinden Avrupa’ya gitmiş ve 1925’te Türkiye’ye gelmiştir. Yurt dışı ve yurt içinde birçok üniversitede
görev yapmıştır. 1970’te İstanbul Üniversitesinde görev yaptığı sırada geçirdiği bir ameliyat sonra-
sında vefat etmiştir. Ahmet Zeki Velidî Togan, şüphesiz Türk-İslam tarihi açısından iyi bir bilim insanı,
Türk tarihi açısından fedakâr bir siyasetçidir.

1.3 ORTA DOĞU’DA MANDA YÖNETİMLERİ KURULMASININ VE
AFRİKA’DAKİ SÖMÜRGECİLİK FAALİYETLERİNİN SİYASİ
SONUÇLARI

Orta Doğu kavramı, coğrafi bir tanımlamadan ziyade Batı medeniyeti tarafından belirlenen siyasi bir
terimdir. Dolayısıyla zaman içinde Batı’nın bölgedeki çıkarları ve müdahaleleri çerçevesinde sınırları
değişikliklere uğramıştır. Orta Doğu, dar kapsamlı bakış açısıyla Türkiye, İran, Mısır üçgenini ve bu üç-
gen içerisinde yer alan ülkeleri kapsar. Geniş kapsamlı bakış açısıyla bu devletleri ve onlara komşu olan
bazı Müslüman ülkeleri (Kuzey Afrika, Sudan, Somali, Pakistan, Afganistan gibi) içine alır (Harita 1.4).

Türkiye
ATLAS Suriye
OKYANUSU AKDENİZ Lübnan Afganistan
Tunus Filistin Irak İran
Fas İsrail
Ürdün
Kuveyt Pakistan
Cezayir
Libya Mısır Katar
Suudi
Arabistan BAE
Moritanya Umman

Sudan Eritre Yemen
Cibuti
HİNT OKYANUSU
Güney Etiyopya
Sudan

Somali
Dar Anlamda Orta Doğu
Geniş Anlamda Orta Doğu

0 500 1000 km
Harita 1.4: Dar ve geniş anlamda Orta Doğu sınırları

27