Page 30 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 1.Ünite

1.6.1. 1929 Dünya Ekonomik Buhranı

1929 Dünya Ekonomik Buhranı, dünya ekonomisine etkisi itibarıyla en ağır kriz olarak kabul edilir.
Amerika’da New York Menkul Kıymetler Borsasındaki [Wall Street (Vol Sıtrit)] hisse senedi fiyatlarının
sert bir şekilde düşmesiyle başlayan buhran (Görsel1.19), kısa sürede Avrupa’ya ve dünyanın diğer
sanayileşmiş bölgelerine yayıldı.

Görsel 1.19: Borsa önünde bekleyenler

ABD’de Ekonomik Buhranın Ortaya Çıkışı

• Dünyada lider konuma yükselen ABD aynı za- • I. Dünya Savaşı’nın getirdiği zorluklar karşısında
manda dünyanın en büyük ekonomisi durumu- ABD’de küçük şirketler birleşmek zorunda kaldı. Sa-
na geldi. Dünya sanayi üretiminin %42’sini ger- vaş sonrasında tekeller oluştu. 1929’a gelindiğinde
çekleştiriyordu. Özellikle otomotiv üretiminde ve Amerikan ekonomisinin %50’si üzerinde söz sahibi
elektrik sanayisinde yapılan yatırımlarda artış olan holding sayısı 200’dü. Bu tabloya bakarak tek
yaşanması, ekonominin itici gücünü oluşturdu. bir holdingin iflasının dahi ekonomiyi olumsuz etkile-
yebileceğini söylemek mümkündü.
• 1920’li yılların ABD’sinde üretim ve istihdamda • Bankaların kötü yapılanmış olması ve sermaye
yükselmeler devam etti. Ücretler düşmese de esasları ile kredi oranlarını düzenleyen yasaların ol-
fiyatlar sabit kaldı. İnsanların eskisine göre ken- maması sebebiyle yatırımcılar senedini aldığı firma
dilerini daha zengin hissettiği bu yıllar ABD’de hakkında herhangi bir bilgiye sahip değildi.
Kükreyen Yirmiler olarak anıldı. • Ülke dışına verilen krediler geri alınamadı.
• Mühendis Taylor (Taylır) tarafından geliştirildiği • Başkan Hoover (Havır) yönetiminin ekonomi alanın-
için Taylorizm olarak anılan yöntem sayesinde daki tecrübesizliği, krize müdahaleyi geciktirmektey-
verimlilik, üretim ve kârlar olağanüstü arttı. di.
• Ülkede reklam ve basın, Amerikan yaşam tarzı • 1929’da ABD’nin ithalatını sınırlandırması dünyada
olarak sunulan tüketimi körükledi. stok artışlarına neden oldu. Artan stokları, doğal ola-
• ABD’de, çalışanların ücretlerinde düşüşlerin ya- rak fiyat düşüşleri izledi.
şanmasıyla tüketim azaldı. Bu durumu aşmak • Bu yıllarda Wall Streetin spekülasyon piyasası reel
için bankalar, konut ve otomobil kredisi başta ekonomideki krizle birleşince büyük buhran başladı.
Hisse senetlerinin fiyatları ile reel ekonomik faali-
olmak üzere büyük miktarda krediler verdi.
yetlerin paralel gitmemesi ve farkın giderek artma-
sı 1929’da finansal ve reel ekonomilerin çökmesine
neden oldu.

40