Page 31 - Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi | 1.Ünite

Kara Perşembe ve Ekonomik Buhranın Sonuçları

Görsel 1.20: Banka önünde oluşan kuyruklar
ABD, 1920’li yıllarda hızlı bir ekonomik gelişme gösterdi. Yeni arabalar sokaklara dökülüyor ve dalga
dalga yayılan yeni bankalar tarafından finanse edilen evler, eskiden boş olan arazileri dolduruyordu.
Hisse senedi fiyatları hızla artıyordu. Ancak 1920’li yıllarda ABD’de yaşanan bu büyüme sanal bir bü-
yümeydi. Üretim miktarında ciddi bir artış olmamasına rağmen talep miktarındaki artış fiyatları yükselt-
mekteydi. 1929 itibarıyla çelik ve araba fabrikalarının üretimi eskisi kadar yoğun değildi. Müteahhitler;
marangozları, duvar ustalarını ve elektrikçileri işten çıkarmaya başlamıştı.
Hisse senetlerinin kâr amacıyla gerçek değerinin üstünde alınıp satılmasına dayalı aşırı spekülasyon
sonucunda ekonominin gerçek yapısıyla bağını kaybetmiş olan New York Wall Street Borsası, nihayetin-
de Kara Perşembe olarak anılan 24 Ekim 1929 günü çöktü. Hemen hemen herkes elindeki hisse senet-
lerini satmak istedi (Görsel1.20). Panik haberi yayıldıkça hisse senedi sahipleri değerlerin kaydedildiği
çizelgeyi görmek için Wall Streete akın etti. Borsadaki bu panik, diğer piyasalara da sıçradı. Pamuk,
bakır ve diğer ham madde fiyatları düşüşe geçti.
Hisse senedi fiyatları düştükçe gayrimenkul fiyatları da onu takip etti. Hemen hemen her ülkede, belli
başlı malların fiyatları hızla düştü. Sadece ABD’de dokuz bin küçük banka kapandı, tüketim ve yatırım-
larda büyük düşüşler yaşandı. Durumdan tarım sektörü de doğrudan etkilendi. Tarım ürünlerindeki fiyat
düşüşlerini engelleme düşüncesi, açlığın egemen olduğu ülkede tonlarca ürünün imha edilmesine yol
açtı. Borsadaki hisseler 1925’e göre dörtte üç oranında değer kaybetti. Bu kayıp 74 milyar doları buldu.
Yüzlerce şirket iflas etti, 50 milyon insan işsiz kaldı. Dünyada toplam üretim %42 oranında düştü ve
dünya ticaret hacmi %65 oranında azaldı.

Korumacı tedbirler
Amerikan kredisinin
durdurulması

Uluslararası ticaretin
Ödeme araçları buhranı Fiyatların düşüşü
çöküşü (%-65)
Sterlinin değer
kaybetmesi Üretimin düşüşü

Şekil 1.1: Kara Perşembe sonrası dünya ticaretindeki değişim

41