Page 17 - Coğrafya 11 | 4.Ünite

11. Sınıf
ÇEVRE SORUNLARI

Kazakistan ile Özbekistan arasında bulunan Aral Gölü, dünyanın en büyük göllerinden biriyken zamanla
bazı nedenlerden dolayı küçülmüştür. Bunda gölü besleyen Amu Derya (Ceyhun) ve Sır Derya (Seyhun) ne-
hirlerine ait suların büyük oranda sulama amacıyla kullanılması etkili olmuştur. Gölün 68 bin kilometrekare
olan alanı, günümüzde 27 bin kilometrekareye kadar gerilemiştir. Seyhun ve Ceyhun nehirlerinin pamuk ve
pirinç türü tarım ürünlerinin sulanmasında aşırı derecede kullanılmasıyla göl suları çekilmiş ve geride tuzlu
kum birikintisi kalmıştır (Görsel 4.24). Bu nedenle oluşan kum ve tuz yüklü rüzgârlar, çevredeki tarım alanla-
rına zarar vermektedir. Bu arada daha fazla ürün elde etmek amacıyla yüksek miktarda suni gübre ve kimyevi
madde kullanımı, toprağın ve suyun insan sağlığını tehdit edecek şekilde kirlenmesine neden olmaktadır.
Ayrıca tarım alanlarında salma su ile yapılan aşırı sulamanın yanı sıra yaşanan şiddetli buharlaşma topraktaki
tuz oranının artmasına neden olmuştur (Görsel 4.25). Mevcut kaynakların bilinçsizce kullanımının Orta As-
ya'nın birçok yerinde benzer çevre sorunlarına yol açtığı söylenebilir.

Görsel 4.24: Aral Gölü'nün sularının çekildiği bir alan Görsel 4.25: Salma su ile sulanan pamuk tarlası (Özbekistan)

İsrail, Ölü Deniz'in güneyinde Ürdün sınırı boyunca su kaynaklarının oldukça sınırlı olduğu Arava Çö-
lü'nde kurduğu modern tarım çiftlikleriyle bölgeyi adeta bir vahaya çevirmiş durumdadır. 30 bin dönümlük
alana kurulu 7 çiftlikte İsrail'in toplam sebze meyve ihracatının yaklaşık %66'sı gerçekleştirilmektedir. Tarım
faaliyetlerine uygun olmayan toprak ve iklim koşullarına rağmen geliştirilen yöntemlerle toprağın sadece üst
kısmındaki 30 santimetrelik alanda ekim yapılabilmektedir. Bununla birlikte kurulan güneş panelleri sayesin-
de üretilen elektrik enerjisi ile tuzlu sular arıtılarak tarımda kullanılmaktadır (Görsel 4.26).
Kurak bölgelerde genellikle yer altındaki tuzlu suyla beslenme özelliği kazanmış hurma ağacının yetişti-
riciliği yapılır. Bu bölgelerde modern tarım yöntemlerine bağlı olarak domatesten çileğe birçok ürün yüksek
verimle yetiştirilebilmektedir (Görsel 4.27). Örneğin geliştirilen teknoloji ile bitki köklerinin ihtiyaç duyduğu
su ve sıcaklık gibi fiziksel koşulları kontrol altına almak mümkündür. Böylece ürün çeşitliliği sağlanmakta ve
sürekli ürün alınabilmektedir. Sonuç olarak gelişmiş ülkelerin uyguladığı modern tarım yöntemleri ile hem
yüksek verim elde edilmekte hem de mevcut kaynaklar sürdürülebilir şekilde kullanılmaktadır.

Görsel 4.26: Kurak bölgelerde arıtma su ile yapılan tarım Görsel 4.27: Kurak bölgelerde seralarda çilek yetiştirilmesi

229