Page 19 - Coğrafya 11 | 4.Ünite

11. Sınıf
ÇEVRE SORUNLARI

Ç ARAZİ KULLANIMININ ÇEVRESEL ETKİLERİ

Dünya nüfusu sürekli artarken mevcut kaynaklar ise azalmaktadır. Ülkeler için en önemli kaynaklardan
biri arazi varlığıdır. Bu nedenle sınırları belli olan araziden en verimli şekil de ve çevreye zarar vermeden ya-
rarlanmak oldukça önemlidir. Arazilerin jeolojik, jeomorfolojik, bitki örtüsü, su kaynakları, toprak vb. özellik-
lerinin dikkate alınarak kullanılmasına arazi planlaması denir. Arazi özellik lerinin göz ardı edilerek bilinçsiz
ve aşırı kullanımı sonucu, çevrede telafisi mümkün olmayan kayıplar yaşanabilmektedir. Örneğin ormanların
tahrip edilmesi hızlandırılmış erozyona, bu durum da toprak kaybına neden olmaktadır. Ayrıca tarımsal faa-
liyetlerde kullanılması gereken ovaların yerleşme ve sanayiye açılmasıyla verimli tarım alanları yok olmakta-
dır. Arazi planlamalarında doğru sonuca ulaşabilmek için hâlihazırdaki şartların göz önünde bulundurulması
gerekir (Şema 4.3).

Arazi Kullanımına Yönelik Planlamada
Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Jeolojik yapı • Bitki örtüsü
• Yeryüzü şekilleri • Su kaynakları
• Doğal kaynaklar • Toprak özellikleri
• İklim • Tarihî yapı
• Yer altı kaynakları • Çevre sorunları

Şema 4.3: Arazi kullanımına yönelik planlamada dikkat edilmesi gereken bazı özellikler
Ülkeler, mevcut kaynaklardan verimli ve sürdürülebilir faydalanmayı sağlamak ve muh temel çevre so-
runlarını önlemek için arazi planlaması yapmalıdır. Çoğu ülkede bu planlamaya yönelik çalışmalar yürü-
tüldüğünü söylemek mümkündür. Arazi potansiyeline uygun olma yan kullanım yanlış arazi kullanımı ola-
rak nitelendirilmektedir. Yanlış arazi kullanımıyla toprağın verimi düşmekte ve arazide birtakım bozulmalar
meydana gelmektedir.
Çayır ve meraların tarım alanı olarak kullanılması bazı çevre sorunlarını da beraberinde getirir. Örneğin
Konya-Ereğli arasındaki eski göl tabanı arazisine ait mera alanları, 1950’li yıllardan itiba ren büyük oranda
tarıma açılmıştır. Bunda tarımda makineleşmenin önemli etkisi olmuştur. Azalan mera alanları aşırı otlatma
nedeniyle büyük oranda tahrip olmuştur (Görsel 4.30). Tarım alanlarında ise killi ve kumlu eski göl depoları
açığa çıkmış ve rüzgârların etkisiyle bu alandaki malzeme diğer tarım alanlarına ve yakın bölgelerdeki yerleş-
melere taşınmıştır. Bu nedenle yaşanan çevre sorunları artmıştır. Ayrıca şiddetli erozyon sonucu eski mera
alanlarında toprağın üst kısmı taşınmış, alt katmandaki tuzlu ve jipsli maddeler ise yüzeye çıkarak topraktaki
tuz oranının artmasına sebep olmuştur (Görsel 4.31).

Görsel 4.30: Aşırı otlatma sonucu meraların tahrip olması Görsel 4.31: Toprağın çoraklaşması

231