Page 22 - Felsefe 10 | 3.Ünite

3. ÜNİTE

3.3.1. BİLİM FELSEFESİNİN KONUSU VE PROBLEMLERİ
Yakın Çağ’dan itibaren bilim ve teknolojideki gelişmeler çoğu insanın yanı sıra filozofların da
ilgisini çekmiştir. Bu açıdan filozoflar, bilimi sistemli bir şekilde sorgulama yoluna gitmiştir. Bu
durum, felsefenin temel disiplinleri arasında bilim felsefesinin ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Bilim felsefesi; genel olarak bilimin doğasını, yapısını ve işleyişini özel olarak da onun kavramla-
rını, ilkelerini ve yöntemini sorgulayan felsefedir.
Bilim insanları, deney-gözlem yaparak doğadaki olayları sistemli bir şekilde açıklamaya uğraşır.
Bilim felsefecisi ise bilim insanlarının yapmış olduğu etkinlikte genel olarak bilim, bilimsel düşün-
ce ve yöntemin yapı ve işleyişini sorgulayarak bilimsel etkinliğin neyi ifade ettiğini ortaya koymaya
çalışır. Kısacası bilim felsefecileri, bilimin değerini ve bilimsel kuramlar arası ilişkilerin niteliği gibi
bilime ait problemleri sorgular. Bununla beraber bilimin henüz cevap veremediği soruları sorar,
ayrıca o sorulara şu an neden cevap verilemediğini de sorgular.
Dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta da bilim felsefesinin bilim olmadığıdır. Çünkü bilim
felsefecisi bize doğadaki olaylar hakkında yeni bilgi vermekten çok bilimin yapısı, işleyişi ve insan
hayatı üzerine olan etkisini sorgulayarak göstermeye çalışır. Bilim felsefesinin ne olduğunu daha
iyi anlamak için öncelikle bilimin ne olduğunun irdelenmesi ve felsefeyle ilişkisinin ortaya konması
yararlı olacaktır.

3.3.1.1. Bilim
“Evreka” (buldum.) diye bağırarak hamamdan çıkan Arşimet veya başına bir elma düşmesiyle
yerinden fırlayan Newton (Nivtın) için doğadaki olayları gözlemlemiş, sonra da onların nedenleri
hakkında açıklama sunmuş, denebilir. Bu iki bilim insanı, benzer durumları gözlemleyen ve onlar
hakkında açıklama sunan diğer insanlardan farklı olarak ne yapmıştır ki onların yaptığı şeye bilim
denmektedir?
Bilim, gözlem ve deneyle fiziksel dünyanın yapısını ve işleyişini sistemli olarak araştıran ve ince-
leyen bilgi etkinliği olarak tanımlanabilir. Yapmış olduğu araştırma bulgularına dayanarak olay ve ol-
gular üzerine neden-sonuç bağlantılarını göstermeye çalışır. Örneğin bir psikoloğun insan davranış-
larını sistematik olarak gözlemlemesinden hareketle ya da bir biyoloğun hücre yapısı üzerine yaptığı
deneylere dayanarak bunların nedenlerini açıklaması gibi. Bilim, bilim insanının yaptığı etkinliktir.
Bilim insanı, bu etkinliği kendine ait birtakım özellikleriyle sağlıklı bir şekilde sürdürür (Şekil 3.1.).

• Merak etme

• Şüphe duyma

Bilim insanının öne çıkan özellikleri • Gözlem ve ölçme yapabilme

• Denemekten vazgeçmeme

• Mantıklı olma
Şekil 3.1: Bilim insanının özellikleri

Bilim, her şeyden önce objektif karakter taşır. Hangi konuyu nasıl işlediğini, analizlerini, bulgu-
larını ve ulaştığı sonuçları açıkça ortaya koyar. Ortaya koyduğu açıklamalar herkes tarafından aynı
şekilde anlaşılır. Kişiden kişiye ya da toplumdan topluma değişiklik göstermez. Ortaya koyduğu

90