Page 36 - Fen Lisesi Biyoloji 9 | 2.Ünite

2.1.4. Farklı Hücre Örnekleri

Bitki ve hayvan hücrelerinin bazı ortak özellikleri olmasına rağmen şekli, büyüklüğü, rengi ve iç yapısı ba-
kımından aralarında farklılıklar vardır. Her hücrede mutlaka sitoplazma ve onu çevreleyen bir hücre zarı bulunur.
Ayrıca birçok hücre, çekirdeğe ve özel işlevi olan organellere sahiptir.
Birçok hücre çıplak gözle görülemez, yani mikroskobik boyuttadır. Örne-
ğin bir hayvan hücresi ortalama 15 µm (mikrometre), bitki hücresi ise 40 µm
çapındadır. En küçük hücre olan mikroorganizmaların yarı çapı 0.3 µm’den daha
küçüktür. En büyük hücre ise deve kuşuna ait yumurta hücresidir.
Hücreler genellikle küre şeklinde gösterilmesine rağmen birçoğu farklı şe-
killere sahiptir. Bir hücrenin şekli ve boyutu, o hücrenin görevine bağlı olarak de-
ğişiklik gösterir. Amip ve beyaz kan hücreleri (akyuvarlar) gibi hücreler, hareket
ederken şekillerini de değiştirir (Görsel 2.50). Görsel 2.50: Amip

Sperm hücrelerinin hareket etmelerini sağlayan uzun kuyrukları vardır. Sinir hücreleri uzun uzantıları saye-
sinde uyarıları uzak mesafelere iletir. İnce bağırsağın iç yüzeyinde bulunan epitel hücrelerinin görevi sindirilmiş
besinleri emmektir. Bu hücreler emilim yüzeyini artırmak amacıyla mikrovillus adı verilen parmağa benzer
çıkıntılara sahiptir (Görsel 2.51).

Kırmızı kan hücresi
Bağırsak epitel hücreleri Yumurta hücresi

Sinir hücresi Kas hücresi Sperm hücresi
Görsel 2.51: İnsandaki farklı hücre örnekleri

DNA parçası olarak tanımlanan genler, çeşitli proteinlerin sentezlenmesinden sorumludur. DNA’nın bir
bölümünde meydana gelen hasar (mutasyon), o bölgedeki genlerin kontrolünde üretilen proteinlerin ve enzim-
lerin de üretilmesini engeller. Bunun sonucunda hücresel yapılarda bozukluklar veya farklı hastalıklar meydana
gelmektedir. Lizozom depo hastalığı olarak bilinen en yaygın kalıtsal hastalıklardan biri Tay-Sachs’tır (Tay-
Saks’tır). Bu hastalıkta heksozaminidaz A enzimi eksikliği sonucu, beyin ve sinir hücrelerinde parçalanmayan
yağ hücreleri birikerek merkezî sinir sistemini tahrip etmektedir. LHON Sendromu [Leber Hereditary Optic
Neuropathy Syndrome (Leber Hereditıry Optik Nöropati Sendrom)], mitokondriyal DNA’daki mutasyonlar
sonucu ortaya çıkan hastalıklardan biridir. Bu hastalık, mitokondriyal DNA'daki nokta mutasyonları sonucu
hücrede oksijenli solunum yapılmaması ile seyreden yetişkin renk körlüğüdür. KSS [Kearns-Sayre Sendromu
(Körns-Seyr Sendromu)] olarak bilinen bir diğer hastalık da mitokondriyal DNA delesyonu (parça eksilmesi)
nedeniyle ortaya çıkar. Hastalığın gelişiminde; mitokondrinin fonksiyonunu yitirmesi ve enerji üretememesi
sonucu dokuların enerji gereksinimi karşılanamaz. Enerji gereksinimi yüksek olan merkezî sinir sistemi, retina,
kalp kası ve çizgili kas gibi yapılarda daha çok görünür bunu sonucunda kalpte ritim ve iletim bozukluğu, be-
yinden kaynaklanan denge bozukluğu ve uzağı görememe (miyopati) gibi sorunlar ortaya çıkar. Leigh (Layh)
Sendromu ise sürekli devam eden zihinsel beceri kaybı ve hareket kabiliyetinin azalması ile tanınan mitokondri
bozukluğundan kaynaklanan bir hastalıktır.

Öneri
Prokaryot ökaryot hücrelerin etkileşimli uygulama ile karşılaştırma videosuna karekod yo-
luyla ulaşabilirsiniz.

104