Page 23 - Fen Lisesi Biyoloji 9 | 3.Ünite

Örümcekler ve akrepler çoğunlukla karasal ortam-
larda yaşar ve bazı türleri zehirli olabilir. Keneler, uyuz
böcekleri, tarantula ve akarlar bu gruba giren canlılardır
(Görsel 3.60 ve 3.61). Çoğu örümcekte gaz değişimi (so-
lunum) kitapsı akciğerlerle gerçekleşir. Kitapsı akciğer
bir odacık içerisinde bulunan yanyana paketlenmiş lev-
halardan oluşmuştur. Böceklerdeki gaz değişimi dallan-
mış trake sistemi ile gerçekleşir. Kitin borular vücut içe- Görsel 3.60: Kene Görsel 3.61: Tarantula
risine doğru uzar ve oksijeni hücrelere taşır.
Çok ayaklılar karada ve nemli yerlerde yaşar. Vücutları birbirine benzeyen ince ve uzun parçalardan olu-
şur. Çıyan ve kırkayak çok ayaklılara örnek verilebilir (Görsel 3.62 ve 3.63).

Görsel 3.62: Çıyan Görsel 3.63: Kırkayak
Böcekler, canlılar içerisinde en zengin tür çeşitliliğine sahip olan gruptur. Karada yaşayan böceklerin
genellikle altı tane ayağı vardır. Böceklerin çoğunda kanat ve anten bulunur. Kelebekler, çekirgeler, sinekler,
kız böcekleri, kın kanatlılar, termitler ve arılar böceklerin tanınmış takımlarındandır (Görsel 3.64, 3.65, 3.66 ve
3.67). Böceklerin çoğu, gelişiminde başkalaşım geçirir.

Görsel 3.64: Çekirge Görsel 3.65: Kın kanatlı Görsel 3.66: Termit Görsel 3.67: Arı

Okuma Metni
BÖCEKLER EN FAZLA NE KADAR YÜKSEKLİKTE UÇABİLİR?

Bu konuda aslında kesin olarak bilgi sahibi olduğumuzu söylemek mümkün değildir. Çünkü böcekle-
rin maksimum uçuş yükseklikleriyle ilgili bilgilerimiz, uzaktan görüntüleme yöntemleri ve doğal ortamda
yakalanan örneklerden elde edilen verilerle sınırlıdır. Bu araştırmalara göre böcekler, çoğunlukla 5000
metrenin altında yaşamaktadır. 6000 metre yükseklikte yakalanan bazı uçan böcek türleri vardır. Ancak bu
canlıların, yukarı yönlü rüzgarın etkisiyle geçici olarak yüksek coğrafyalarda bulunduğu tahmin edilmek-
tedir. Yüksek coğrafyalarda hava yoğunluğunun, oksijen miktarının ve sıcaklığın düşük olması; böceklerin
uçuş yüksekliğini sınırlandıran temel etkenlerdendir. Örneğin hava yoğunluğunun azalması, kanatların ha-
reketi sonucu oluşan kaldırma kuvvetinin belirgin şekilde azalmasına neden olmaktadır.
Vücutlarının büyüklüğüne göre küçük kanatları olan bombus arılarının 4000 metre yükseklikte sürekli
olarak yaşayabildiği bilinmektedir. 2014 yılında Biology Letters dergisinde yayımlanan araştırmada ise bi-
lim insanları, geliştirdikleri simülasyonda bombus arılarının Everest’ten bile yüksek coğrafyalarda uçabi-
leceğini gösterdi. Araştırmada havanın yoğunluğu azaltılarak arıların yüksek coğrafyalarda karşı karşıya
kaldığı ortam koşulları oluşturuldu ve hava basıncı arılar uçamayıncaya dek düşürüldü. Sonuçlar arıların
9000 metrenin üzerindeki coğrafyalarda bile uçabileceğini gösterdi. Araştırmalarda bombus arılarının,
düşük hava basıncı nedeniyle karşı karşıya kaldıkları aerodinamik zorlukları; kanatlarını daha sık çırparak
değil yukarı ve aşağı doğru daha geniş bir şekilde hareket ettirerek aştıkları anlaşıldı.

Bilim ve Teknik Dergisi,
2016 Nisan, sayı:581
(Düzenlenmiştir.)

137