Page 28 - Fen Lisesi Biyoloji 9 | 3.Ünite

Bakteriler ve Mantarlar

Bazı bakteriler fermantasyon yapma yeteneğine sahip organizmalardır. Fermantasyon oksijensiz ortamda
meydana gelen bir olaydır. Fermantasyon olayında bakteriler, çeşitli karbonhidratları kullanarak önemli bazı
ekonomik ürünler oluşturur. Örneğin Lactobacillus bulgaricus (Laktobasillus bulgarikus) bakterisi yoğurt ya-
pımında, Lactococcus (Laktokokus) ve Leuconostoc (Lökonostok) bakterisi ise kefir yapımında kullanılmak-
tadır. Bu bakteriler, fermantasyon olayında sütün yapısındaki laktozu besin olarak tüketerek yoğurt ve kefirin
oluşmasını sağlar. Turşu laktik asit bakterisinin, sirke ise Acetobacter aceti (Asetobakter aseti) adlı bakterinin
fermantasyon ürünüdür. Etil alkol ise Saccharomyces cerevisiae (Sakkaromisis serevisiay) adlı maya mantarı
tarafından üretilir.
Bazı bakteriler petrol nedeniyle kirlenmiş ortamların temizlenmesini de sağlamaktadır. Bu şekilde gerçek-
leştirilen biyolojik arıtım olayına biyoremediasyon denir. Atık suların arıtımını sağlamak için arıtım tesislerinde
bakteriler, atık maddelerin bulunduğu havuza karıştırılır (Görsel 3.101). Bakteriler, atık maddelerin yapısında
bulunan ve kirliliğe neden olan organik maddeleri besin olarak kullandığı için arıtım sağlanmış olur. Çürükçül
(ayrıştırıcı) bakteriler, ölü organizmaların ve organizma atıklarının yapısındaki organik bileşikleri parçalayarak
inorganik bileşiklere dönüştürür. Bu ayrışma sonunda canlıların dokusundaki organik ve inorganik maddeler,
toprağın yapısına kazandırılmış olur. Böylece doğada organik madde ve inorganik madde arasındaki denge sağ-
lanır. Çürükçül bakteriler, bu şekilde organik ve inorganik madde bakımından çok zengin olan humuslu top-
rakların oluşmasını sağlar. Bu toprakların su tutma kapasitesi, diğer toprak tiplerine göre daha iyi olduğu için
humuslu topraklardan tarımsal anlamda daha fazla verim elde edilir.

Görsel 3.97: Su Arıtma Tesisi

Biyoteknolojinin de gelişmesiyle birlikte bakteriler; biyokimya, moleküler biyoloji ve genetik gibi alan-
larda sıklıkla kullanılmaktadır. Bakterilerin sitoplazmasında zincir hâlindeki DNA molekülünün dışında plazmit
adı verilen halkasal DNA’lar bulunur. Plazmitler özellikle bir canlıdan diğerine gen aktarımında kullanılır. Buna
örnek olarak Escherichia coli (Eşerişiya koli) bakterisi verilebilir.
Mantarlar da gıda ve fermantasyon endüstrisi ile çeşitli tipte ilaçların yapımında kullanılan canlılardır. Çe-
şitli antibiyotikler, ilaç formundaki steroit hormonlar ve birçok vitamin mantarlardan elde edilmektedir. Örneğin
Penicillium chrysogenum (Penisilliyum kırizogenum) mantarının ürettiği penisilin adlı antibiyotik, insanlarda
ve hayvanlarda bakteriyel hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Son zamanlarda mantarlar, kanser teda-
visinde de kullanılmaya başlanmıştır. Bakteriler gibi mantarlar da peynir, ilaç ve ekmek yapımında kullanılır.
Penicillium candidum (Penisilliyum kandidum) peynir yapımında kullanılan mantarlara örnek teşkil eder. Bunun
dışında şapkalı mantarlar, eski çağlardan beri tüketilen önemli bir gıda maddesidir. Şapkalı mantarlar özellikle
protein, vitamin ve bazı mineral maddeler (kalsiyum, demir, fosfor, potasyum ve bakır gibi) yönünden zengin
olduğundan sağlıklı beslenme için vazgeçilmez bir unsurdur.

142