Page 78 - Fen Lisesi Fizik 10 | 4.Ünite

4. ÜNİTE

MERAKLISINA Işık prizmalarında tam yansıma prensibinin en güzel uygulaması
elmas ve pırlanta kesiminde kullanılmaktadır. Elmas içine giren beyaz
ışığın iç yüzeylerde birkaç kez tam yansıma yapması elmasın parlaklı-
ğının artmasına neden olur. Işığın elmastan havaya çıkışında sınır açısı
24,4°dir. Bu nedenle elmasın yan yüzeylerinin elmas tabanı adı veri-
len düzlemsel üst yüzeyden itibaren eğimi bu açıya göre ayarlanarak
Görsel 4.167’de verilen değerlere göre kesimi yapılır. Görsel 4.168’de
ideal eğim açısı verilerek kesimi yapılmış bir elmas görülmektedir.

Elmas tabanı
Görsel 4.166: Gökkuşağı
Yağmur yağarken gökkuşağı 33°-36°
görülmesinin sebebi Güneş ışığının
su damlacıkları içinde renklerine
ayrılarak farklı renklerin farklı açı-
larla kırılmasıdır. Güneş ışınları yağ- 98,5°
mur damlalarının içinden geçerken
bir kez damlaya girerken bir kez de Görsel 4.167: Elmasta kesim açıları Görsel 4.168: Elmas
damladan çıkarken olmak üzere iki
kez kırılmaya uğrar. Ayrıca güneş Prizmaların kullanıldığı bir diğer
ışınları damlanın içindeyken bir
ya da birkaç kez yansır. Işınların araç da Görsel 4.169’daki periskop-
damlaların içinde bir kez yansıdı- lardır. Periskop, denizaltılarda ve yer
ğı durumda renklerin dıştan içe altı sığınaklarında, hareketi kolaylaş-
doğru kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, tırmak maksadıyla kullanılan, emniyetli
mavi ve mor olarak sıralanmasıyla mesafelerden hedefe görünmeden
gökkuşağı oluşur. Işınlar damlanın inceleme yapmaya yarayan optik bir
içinde iki kez yansıdığı zamansa
renklerin sıralaması tersine döner. alettir. Bazı periskoplarda prizma yeri-
Bu durumda Görsel 4.166’daki ne düzlem aynalar da kullanılmaktadır.
gibi ilk gökkuşağının üstünde ikinci Tam yansımalı prizmalar yukarı-
bir gökkuşağı oluşur. da verilen örneklerin dışında günlük
(Komisyon tarafından yazılmıştır.) hayatta birçok farklı araçta kullanılır.
Fotoğraf makineleri, mikroskoplar,
dürbünler, teleskoplar vb. sistemlerde
ışığın saptırılması için genellikle priz- Görsel 4.169: Periskop
malar kullanılır.

ÖRNEK
Hava ortamında bulunan camdan yapılmış dik prizmanın bir
yüzeyine normaliyle aynı doğrultuda tek renkli ışın gönderilmiştir.

60°

30°
Camdan havaya geçişte sınır açısı 42° kabul edilirse ışı-
nın prizmayı terk edinceye kadar izleyeceği yolu çiziniz.

264