Page 77 - Fen Lisesi Fizik 10 | 4.Ünite

OPTİK

Işık için camdan havaya geçişte sınır açısının 42° olduğu bilindi- BİLGİ
ğine göre ikizkenar dik üçgen şeklinde tasarlanmış bir cam prizma-
Aşağıda karekodu verilen si-
ya gönderilen ışının prizmada saptırılması aşağıda verilen örneklerle mülasyonda ortam olarak hava,
daha iyi anlaşılacaktır. Bu prizmalara tam yansımalı ya da saptırıcı madde olarak cam seçilebilir.
prizmalar da denir. Görsel 4.165’te görülen beyaz
Görsel 4.162’de görüldüğü gibi hava ortamında bulunan camdan ışığın açısı değiştirilerek prizma
yapılmış ikizkenar dik prizmanın dik kenarlarından birine (1. yüzeye) dik içindeki ışığın izleyeceği yollar
gelecek şekilde gönderildi- görülebilir. Açı ölçer sekmesi aktif
ğinde kırılmadan prizmaya yapılarak ışığın giriş ve prizmadan
girer. Bu ışın prizma içindeki 45° çıkış açıları ölçülebilir.
2. yüzeye yüzeyin normaliy-
le 45° açı yapacak şekilde 45° 2. yüzey
gelir. Bu açı sınır açısından 45°
daha büyük olduğundan 1. yüzey
ışın bu yüzeyde tam yansı-
ma yaparak 3. yüzeye dik 45°
gelir. Bu durumda yüzeyin 3. yüzey Görsel 4.165: Işık prizması simülasyonu
normaliyle yaptığı açı 0° ol- Görsel 4.162: Tam yansımalı prizma
duğundan kırılmadan hava
ortamına geçer. Işığın prizmaya giriş
ve çıkış doğrultularına bakıldığında 45°
90°lik sapmaya uğradığı görülür. 1. yüzey
Görsel 4.163’te ise ışın aynı ortam-
dan prizmanın 2. yüzeyine dik olarak 45°
gönderilmiştir. Kırılma kanununa uy- 45°
gun olarak ışının izlediği yol takip edi- 2. yüzey
lirse prizmaya giriş ve çıkış doğrultuları 45°
arasında 180°lik sapmaya uğradığı 45°
görülmektedir. 3. yüzey
Görsel 4.164’te ise prizmanın dik 45° NELER ÖĞRENDİK?
kenarlarından birine 0º<θ<90º olacak
şekilde θ açısıyla gönderilen A ve B Görsel 4.163: Tam yansımalı prizma Bir cismin görüntüsünün
ışınları görülmektedir. Işınlar prizma 90° saptırılıp büyütülmüş olarak
içine girerken normale yaklaşmaktadır. Bu ışınlar prizma içinde 2. yü- perdeye düşürülmesi isteniyor.
zeye sınır açısından daha büyük bir α açısıyla gelir ve yüzeyden tam Buna göre tasarlanacak
yansıma yapar. Işınlar 3. yüzeye ise yüzeyin normaliyle β açısı yapacak sistemde hangi optik araçlar
şekilde gelir. Geometri bilgisinden yararlanıldığında β açısının her du- bir arada kullanılabilir?
rumda 42°den daha küçük olduğu görülür. Bu durumda ışınlar, priz-
madan havaya normalden uzaklaşarak çıkar. Işınların prizmaya giriş ve
prizmadan çıkış doğrultularına bakıldığında alt ve üst anlamında A ve
B ışınlarının yer değiştirdiği görülür.

1. yüzey 3. yüzey

A θ
B
B θ
A
α α α α
45° 45°
2. yüzey
Görsel 4.164: Tam yansımalı prizma

263