Page 74 - Fen Lisesi Fizik 10 | 4.Ünite

4. ÜNİTE

Merceklerin Kullanım Alanları
NOT ALANI Sağlıklı bir gözün cisimleri net
görebilmesi için gözün cisme olan
uzaklığı en az 25 cm olmalıdır. Bu
mesafeden daha yakında olan ci-
simler net görülmez. Çok küçük
cisimleri görebilmek için çoğun-
lukla cisim göze yaklaştırılır ancak
görüntü netleşmez. Burada dev- Görsel 4.151: Büyüteç
reye Görsel 4.151’de görülen ve büyüteç adı verilen ince kenarlı
mercekler girer. Göz ile cisim arasına konulan ince kenarlı mercekte
cismin görüntüsünün doğrudan görülebilmesi için görüntünün sanal
olması gerekir. Buna göre cismin merceğe uzaklığı, en fazla mer-
ceğin odak uzaklığı kadar olmalıdır. Bu durumda büyüteçte cismin
görüntüsü, cismin arkasında yani cisme göre büyütece daha uzakta
oluşacak ve gözün cismi net gö-
rebilmesi için gerekli olan en az
25 cm uzaklık sağlanmış olacaktır.
Ayrıca ince kenarlı merceklerde
sanal görüntüler Görsel 4.152’de F F
görüldüğü gibi cisme göre daha Cisim Görüntü
büyük olacağından küçük boyut-
lu cisimler büyüteçlerle büyütüle-
rek net görüntü elde edilmiş olur.
Görme kusuru olan kişilerde Görsel 4.152: Büyüteçte görüntü oluşumu
bu kusurun düzeltilmesi amacıyla
ince ya da kalın kenarlı mercekler- İnce kenarlı
mercek
den üretilen gözlükler kullanılır. Mer- Mercek sistemi
ceklerin göz kusurlarını nasıl dü- Prizma
zelttikleri ilerleyen konularda ayrıntılı
anlatılacaktır.
Dürbün, çok uzakta olan cisim- İnce kenarlı
leri görüp inceleyebilmek için kulla- mercek
nılan optik araçtır. Görsel 4.153’te Görsel 4.153: Dürbünün yapısı
görüldüğü gibi dürbünlerde ince
ve kalın kenarlı mercek sistemle-
rinin yanında ışığın doğrultusunu Düzeltici
mercek
değiştirmek için prizmalar da kul- İnce kenarlı
mercek
lanılır. Objektif olarak kullanılan ince
kenarlı mercekte cismin görüntüsü
ters oluşurken ikinci mercek siste- Tümsek
minde bu görüntü düzeltilir. Prizma Çukur ayna
ayna
Teleskoplar, gök cisimlerinden
gelen ışınımın bir noktada odaklan- Görsel 4.154: Aynalı ve mercekli teleskop
ması sonucunda cisimlerin daha parlak ve daha büyük görünmesini
sağlayan sistemlerdir. Günümüzde kullanılan teleskopların büyük
çoğunluğu gök cisminden gelen görülebilir ışığı toplayarak çalışan
optik teleskoplardır. Bu teleskoplarda ışığı toplamak için ince kenarlı
mercek ya da çukur ayna kullanılır. Hem ayna hem de mercek kulla-
nılarak oluşturulmuş teleskop Görsel 4.154’te görülmektedir.

260