Page 76 - Fen Lisesi Fizik 10 | 4.Ünite

4. ÜNİTE

BİLGİ Görsel 4.159’da tek renk-
li bir ışığın prizmaya girişte ve
Işığın prizmalarda kırılmasıyla prizmadan çıkışta izlediği yol
ilgili simülasyona aşağıdaki kare- gösterilmiştir. Işığın bu yolu
koddan ulaşabilirsiniz. izlemesinde prizmanın yapıl-
dığı maddenin kırıcılık indisinin
ortamın kırıcılık indisinden bü-
yük olduğu kabul edilmiştir. Bu
durumda ışık hava ortamından Görsel 4.159: Tek renkli ışının prizmadan geçişi
prizmaya girerken normale
yaklaşır, prizmadan havaya çı-
kışta ise normalden uzaklaşır.
Işığın saydam prizmalar-
dan geçişteki kırılması yan- Kırmızı
da verilen simülasyonla daha
iyi görülebilir. Simülasyonda, Mavi
prizmanın yapıldığı madde
cam ve prizmanın bulunduğu
ortam hava olarak seçilmelidir. Görsel 4.160: Farklı renkteki
ışınların prizmadan geçişi
Prizmaya önce kırmızı sonra
da mavi renkli ışık gönderilerek prizmadan çıkış doğrultularının deği-
şimine dikkat edilmelidir. Görsel 4.160’ta görülen farklı dalga boyuna
sahip kırmızı ve mavi ışınların aynı ortamdaki aynı prizmaya girişte ve
prizmadan çıkıştaki kırılmaları gösterilmiştir. Dikkat edilirse mavi ışık
kırmızı ışığa göre prizma içine girişte ve prizmadan çıkışta daha fazla
kırılmaya uğramıştır.
Beyaz ışık polikromatik (çok renkli) ışık olarak da tanımlanır. İçin-
de çok sayıda renk ve dalga boyunda ışını barındırır. Işığın renklerine
ayrılmasına spektrum oluşturma da denir. Güneş ışığı beyaz ışığa
en güzel örnektir. Bir ışık prizmasına beyaz ışık gönderildiğinde as-
lında farklı dalga boylarına sahip birçok ışın demet hâlinde gönderil-
miş demektir. Bu durumda prizmaya gelen bu ışınlar Görsel 4.161’de
görüldüğü gibi farklı açılarla kırılmaya uğrar ve prizma çıkışında da
farklı dalga boyundaki ışınlar
birbirinden ayrılmış olur. Kare-
koddaki simülasyonda karan-
lık hava ortamında prizmaya
beyaz ışık gönderilerek prizma
çıkışında renkli ışınların birbi-
rinden ayrılarak farklı açılarda
kırılması görülebilir. Fizik labo-
ratuvarında karanlık bir ortam-
da pencere kenarından açıla- Görsel 4.161: Beyaz ışığın renklerine
cak küçük bir aralıktan güneş ayrılması
ışığı geçirilerek (Floresan ışığı da aynı yöntemle kullanılabilir.) ışık priz-
masına düşürüldüğünde de prizma çıkışında beyaz ışığın renklerine
ayrılması gözlenebilir. Günlük hayatta mikroskop, teleskop gibi araç-
larda ışığın geliş doğrultusu 90° veya 180° saptırılabilir. Bu amaçla ge-
nellikle cam prizmalar kullanılır. Işığın çok yoğun ortamdan az yoğun
ortama geçişinde sınır açısından daha büyük açıyla yüzeye gelmesi
durumunda tam yansıma yapacağı ilkesinden yararlanılır.

262