Page 72 - Fen Lisesi Fizik 10 | 4.Ünite

4. ÜNİTE

NELER ÖĞRENDİK? Ortamın kırıcılık indisi arttıkça odak uzaklığı da artar. Görsel 4.144
Merceklerle ilgili olarak bazı ve 4.145’te hava ortamında bulunan merceklerin odak uzaklıkları
, Görsel 4.146 ve 4.147’de ise su içinde bulunan merceklerin
f
hava
açıklamalar verilmiştir. odak uzaklıkları f olarak verilmiştir. Bu durumda her iki mercek
su
Buna göre için de n > n olduğundan f > f olur.
I. Küresel yüzeylerinin yarı- su hava su hava
çapı büyüdükçe merce-
ğin odak uzaklığı artar. Hava Hava
II. İnce kenarlı mercekler
her zaman ışığı toplama
özelliği gösterir. f hava f hava
III. Kalın kenarlı mercekler-
de gerçek görüntü oluş- Görsel 4.144: Hava ortamında Görsel 4.145: Hava ortamında
maz. ince kenarlı mercek kalın kenarlı mercek
yargılarından hangileri Su Su
kesinlikle doğrudur? n su n su

n f
m f
su su
n < n n < n
su m su m
Görsel 4.146: Su ortamında ince Görsel 4.147: Su ortamında
kenarlı mercek kalın kenarlı mercek
Şayet ortamın kırıcılık indisi merceğin kırıcılık indisinden büyük
olursa mercek karakter değiştirir. Görsel 4.148 ve 4.149’da görül-
düğü gibi mercekler, kırıcılık indisi merceğin kırıcılık indisinden büyük
ortama konulduklarında ince kenarlı mercek ışığı dağıtırken kalın ke-
narlı mercek ışığı asal eksene doğru toplar duruma gelmiştir.
n = Merceğin kırıcılık indisi
M
n = Saydam ortamın kırıcılık indisi
O
n = Suyun kırıcılık indisi
su
Saydam Saydam
ortam ortam
n n
o o
f n f
o m
o
n > n n n > n
o m m o m
Görsel 4.148: Kırıcılık indisi büyük Görsel 4.149: Kırıcılık indisi büyük
ortamında ince kenarlı mercek ortamında kalın kenarlı mercek
3. Merceğe gelen ışığın dalga boyu da odak uzaklığını değiştiren bir
özelliktir. Görünür ışık içinde merceklerde kırmızı ışık daha az, mor
ışık daha fazla kırıldığından kırmızı ışığın odak uzaklığı en büyük,
mor ışığın odak uzaklığı ise en küçüktür. Görsel 4.150’de aynı
ortamda bulunan ve aynı iki mercek için kırmızı ve mor ışığın odak
uzaklıkları gösterilmiştir.

Kırmızı
Mor
f
mor
f
kırmızı
Görsel 4.150: Farklı renklerdeki ışınların odak uzaklığı

258