Page 24 - Fen Lisesi Fizik 12 | 3. Ünite

3.

ÜNİTE 3.1. DALGALARDA KIRINIM, GİRİŞİM VE DOPPLER OLAYI
3.1. DALGALARDA KIRINIM, GİRİŞİM VE DOPPLER OLAYI

Young Deneyinde Özel Durumlar

1. Şekil 3.1.13’teki gibi ışık kaynağı, x doğrultusunda
hareket ettirilirse saçak aralıkları ya da saçakların 2. Karanlık
yerleri değişmez. Kaynak, +x yönünde hareket etti
rildiğinde aydınlık saçakların parlaklıkları artarken 1. Aydınlık
-x yönünde hareket ettirildiğinde saçakların parlak +y K 1
lıkları azalır. 1. Karanlık
K
Merkezî
-x +x aydınlık
2. Işık kaynağı, y doğrultusunda hareket ettirilirse K A 0
-y
yarıklar arasında faz farkı oluşur. Kaynaktan Işık 2 1. Karanlık
çıkan ışınlar yarıklara farklı sürelerde ulaşır. Ekran kaynağı 1. Aydınlık
üzerinde oluşan desen daima geciken kaynağa Perde
doğru kayar. Kaynak yukarı hareket ettirilirse ışık Yarık düzlemi
K yarığına daha geç ulaşacağından girişim deseni Şekil 3.1.13: Young deneyinde ışık kaynağının x ve y
2
aşağı, kaynak aşağı doğru hareket ettirilirse ışık K eksenlerinde hareketi
1
yarığına geç ulaşacağından girişim deseni yukarı
doğru kayacaktır.

3. Saçak aralığı bağıntısına göre perde ile yarıklar
düzlemi arasındaki ortamın kırıcılık indisi 1
150 artırıldığında saçak aralığının azalacağı görülür. K
Dolayısıyla saçaklar sıklaşır ve perdeye daha çok 1
saçak sığar.

A
4. Saçak aralığı bağıntısına göre perde ile yarık K 2 0
düzlemi arasındaki uzaklık artırıldığında saçak
genişliği formülüne göre saçak genişliği artar. Perde 2
Dolayısıyla perdedeki saçak sayısı azalır.
Şekil 3.1.14: Yarıklardan birinin üzerine saydam levha
5. Şekil 3.1.14’te olduğu gibi yarıklardan birinin konulması
önüne saydam bir engel konulduğunda bu yarık-
ta ışığın hızı azalacağından gecikme meydana ge-
lecek ve merkezî aydınlık saçak geciken kaynak
tarafına kayacaktır. Örneğin K in önüne cam levha
1
konulduğunda ışık camda daha yavaş ilerleyeceği
için merkezî aydınlık saçak 1 yönüne doğru kayar. α 1. Aydınlık

∆x
6. Şekil 3.1.15’te görüldüğü gibi yarıklar düzleminin λ d d'
dönmesi durumunda d uzaklığının düşey bileşeni A
azalacağından saçak aralığı (Δx) artar. Perdedeki 0
saçak sayısı azalır.
d>d'
Şekil 3.1.15: Yarıklar düzleminin döndürülmesi